Otóż kiedy dwa narody tak przeciwnych, antipodycznych charakterów, wzięły się w zapasy, musiała być walka wytracenia, i nie było pojednania. Stary, spoisty Rzym uległ, a dzikie, młodzieńcze, fantastyczne Germany zwyciężyły, i świat następnych, średnich wieków, stał się germańskim.
Missyą zatém narodów germańskich było: zniszczyć Rzym, a po jego zniszczeniu świat pogański zamienić na świat chrześciański.
Missyę tę rozpoczęli Gotowie, a dokonali Frankowie. Pierwszych dla tego zowie Ammianus Marcellinus, pisarz 4go stulecia, perniciem orbis Romani. A Klodoweusz król Franków w końcu 5go wieku zyskał dla siebie i dla swych następców od stolicy apostolskiéj przydomek najbardziéj chrześciańskiego (christianissimus), którym to tytułem poszczycają się do końca królowie Francyi.
Był to wielki czas kiedy Gotowie ukazali się na scenie dziejowéj — czas jaki tylko co tysiąc albo co dwa tysiące lat się wraca; czas w którym duch dziejów odbywa olbrzymią pracę wcielania się swego, kiedy nie już słowo staje się ciałem, ale wielka idea wieku staje się narodem; czas w którym odbywa się metampsychoza ludów, i duch dziejowy przechodzi z jednego narodu w drugi; kiedy jedne narody będące ciałem jego dotychczasowém obumierają i opadają zeń, i on kroczy nagi, w całéj wielkości ducha wypuszczonego z więzów ciała, aż się poczepi świeżéj, nowéj materyi ludowéj i oblecze nowém cielskiem. To ciało obumarłe, opadające — to Rzym; duch nagi — to chrześciaństwo z cała[1] swą wielkością i siłą tysiąców tysięcy męczenników; ciało nowe w które się duch obleka — to Germany.
Był to wielki i tragiczny czas! Bo starożytne wieki wyrosły i wcieliły się w Rzym, i ten Rzym teraz, a w nim cała starożytność, leżał jak olbrzym na łożu boleści w trzy wiekowych kurczach śmierci; otoczyły go dwie przeciwne potęgi: gminoruchy i chrześciaństwo — niby duch ciemności i jasności, dwie mocy przeciwne nad łożem umierającego. Obie mają jeden cel: pogrzebać ciało, podzielić się jego puścizną i objąć rządy świata.
Gotowie i Frankowie zniszczyli panowanie Rzymu na zachodzie i sami nowe podnieśli dzielnice, czém materyalnie
- ↑
Błąd w druku; powinno być – całą.
