Na tem kończę wstępne uwagi. W dalszym ciągu niniejszej pracy wyłączam z zakresu mych badań właśnie wszystkie te dokumenty, które się do dzierżawy ziemi w świecie starożytnym odnoszą. Tym osobne poświęcam studyum[1]. Tutaj zaś zajmą nas te na przestrzeni świata starożytnego zawarte kontrakty najmu i dzierżawy, które odnoszą się do dzierżawy wszystkich innych niż uprawna ziemia nieruchomości, do najmu przedmiotów ruchomych, dalej kontrakty potwierdzające najem usług lub zawierające umowy o wykonanie dzieła.
„Humani generis mores tibi nosse volenti, sufficit una domus“ pisał kiedyś rzymski poeta. Otóż jeżeli które, to właśnie tego rodzaju dokumenty, tej codziennej szarzyzny życia ciche osady, a dziś tak niezmierne wymowne świadki, pozwalają nam teraz, po tylu wiekach zajrzeć do wnętrza domów, przyjrzeć się życiu, co w nich tlało i podsłuchać jego tętno. Dlatego studyum takie może być nietylko przyczynkiem do historyi prawa i rozwoju gospodarczego, ale zarazem i przyczynkiem do dziejów ogólno ludzkiej kultury, bo odzwierciedla nam „humani generis mores“, rodzaju ludzkiego obyczaje i charakter.
Najem wolnych ludzi na usługi stoi w prostym stosunku do służby pełnionej przez ludzi stanu niewolniczego; innemi słowy, najem wolnych ludzi powstać, rozwinąć się i dojść do gospodarczego
- ↑ Mam tu na myśli pracę mą, której tom drugi mam obecnie w robocie, a której tom pierwszy p. t. „Die Bodenpacht“. Studien zur antiken Agrargeschichte Band I. Die Privatpacht, wyszedł w r. 1905 w nakładzie B. G. Teubner w Lipsku.
- ↑ Źródła:
Assyrian deeds and documents. I–III Cambridge 1898.
Keillinschriftliche Bibliothek; tom IV: Texte juristischen und geschäftlichen Inhalts, herausgegeben von Peiser.
King. The letters and inscriptions of Hammurabi vol. I–III. London 1900.
Kodeks Hammurabiego, dostępny dziś już każdemu w tłumaczeniach angielskich, francuskich, niemieckich, polskich.
Meissner, Beiträge zum altbabylonischen Privatrecht. (Assyriologische Bibliothek XI. 1893).
Peiser, Babylonische Verträge des Berliner Museums. Berlin 1890.
Peiser, Urkunden au er Zeit der dritten babylonischen Dynastie in Urschrift, Umschrift und Übersetzung. Berlin 1905.
