W Nr. 28 „Przeglądu“, w art. p. K. Sterlinga, „Powrotna fala“, napotkałem wzmianki o mnie z powodu „Forpoczt“, oraz z powodu mego niewydanego dotąd „Wykładu geografii fizycznej ogólnej“. W sprawie tej pragnąłbym tu podać parę słów wyjaśnienia, a po części i sprostowania.
Naprzód sądzę, że, pomieszczając wzmiankę o Forpocztach pośród objawów „Powrotnej fali“, należałoby dla zoryentowania czytelnika dać wyraźną klasyfikacyę tych „fal“: należało ostro odgraniczyć z jednej strony reakcyę obłudy czyli interesu, z drugiej strony reakcyę znużenia, oraz reakcyę uczuciową i filozoficzną. Zupełnie co innego jest bowiem wyczerpanie walką, potrzeba zaspokojenia pragnień serca, lub powrót do dawnej drogi z nowemi zasobami, a co innego przedsiębiorstwo eksploatacyi tych wszystkich objawów, w celu utrzymania dawnych przywilejów, oraz handel świętościami.
Bez takiego rozgraniczenia pomięszamy wysubtelnionych z zamaskowanymi brutalami, przeduchowionych — z przedsiębiorcami interesu religijnego, altruistów z jezuitami — ludzi z małpami; tembardziej, że liczni pisarze, będący na służbie „przedsiębiorstwa“, pracują gorliwie nad zamydlaniem oczu w tym względzie.
Powtóre p. Sterling z mej charakterystyki nerwowców podaje: „cześć dla siły we wszelkich jej objawach“. Tymczasem ja zrobiłem jaknajwyraźniej
- ↑ „Przegląd“ Tygodniowy 1897 Nr. 32.
