Strona:PL Wacław Nałkowski-Jednostka i ogół 028.jpeg

wódz szturmowej kolumny, „umrę szczęśliwy, widząc was na szczycie tych skał“.
 Czcząc siłę, jako najwyższy ideał ludzkości, nie jesteśmy przez to bynajmniej bezkrytycznymi wyznawcami nietzscheanizmu; czcząc siłę bowiem, nie koniecznie trzeba widzieć jedyny jej wyraz w instynktach pierwotnych, a jedyną jej miarę w powodzeniu. Dla wyjaśnienia tej różnicy musimy przedewszystkiem rozróżnić dwojaką ocenę człowieka: absolutno-dynamiczną (biologiczną) i względnie-dynamiczną (społeczną). Zasadniczą wartością człowieka jest jego siła absolutna, realną zaś wartością człowieka jest forma przejawiania się tej siły, to jest stosunek tego przejawienia się do potrzeb społecznych. Pierwsza siła, którą, teoretycznie rzecz biorąc, można wyrazić przez pewnną ilość kilogrammetrów lub koni parowych (mechaniczny równoważnik człowieka), posiada wartość względnia stałą; wartość drugiej zmienia się stosownie do zmiany stosunków społecznych; pierwsza jest ważniejsza z ogólnego stanowiska ewolucyi wiekowej, druga ze stanowiska danej chwili lub danej fazy rozwoju. Zważywszy jednak, że siła ludzka, jak każda siła, ulega transmisyi, że może być zwrócona w pożądanym dla danej chwili kierunku, objawić się w pożądanej formie, przyjdziemy do przekonania, że w ocenie człowieka jego siła absolutna powinna mieć pierwszorzędne znaczenie, a możliwe spotęgowanie tej siły (obok możliwego ułatwienia transmisyi) musi być ideałem tak pojedynczego człowieka, jakoteż całej ludzkości. (Pierwotne więc instynkty mogą zasługiwać na cześć jedynie jako wielka siła absolutna, ale nie jako jej forma przejawienia).
 Podobnie gdy inżynierowie oceniają potoki jako