Strona:PL Poezye Adama Mickiewicza. T. 1. (1899) 023.jpg

a w swoich »romansach« (»Pierwiosnek«, »Kurhanek Maryli«, »Dudarz«), zachowuje bardzo wiele cech czułostkowo-sielankowych w smaku Karpińskiego. Stąd także w pierwszym tomiku swoich »Poezyj«, wydanym r. 1822, kiedy bawił w Wilnie za rocznym urlopem, obok ballad romantycznych, pomieszcza klasyczne »Warcaby«. A w drugim tomiku, ogłoszonym r. 1823, kiedy znowu do Kowna powrócił, obok namiętnych »Dziadów« (część II i IV), w których cierpienia swe po zamążpójściu Maryli cudnemi wyśpiewał słowy, dał pełną spokoju »Grażynę«.
 Dwa te tomiki sprawiły przewrót nietylko w literaturze, ale też w formach pojmowania i wypowiadania uczuć wśród społeczeństwa. Zarówno zwolennicy jak przeciwnicy pomijali w jego utworach to, co było dalszym ciągiem poprzedniego okresu, a widzieli tylko to, co zapowiadało świeży, odmienny. Jedni nie posiadali się z uwielbienia, drudzy — z oburzenia. Dwa mianowicie potężne czynniki były powodem jednego i drugiego objawu: wprowadzenie do poezyi polskiej świata fantazyi na tle ludowem i świata namiętności w przeciwstawieniu do mdło, konwencyonalnie wyrażanych uczuć, jakie w klasycyzmie francuskim znajdowano. Dwa te czynniki stanowią najgłębszą i najważniejszą treść reformy poetyckiej, dokonanej przez Mickiewicza. Że znalazły one wielbicieli, to nam dzisiaj wydaje się zupełnie usprawiedliwionem; ale że mogły mieć zaciętych nieprzyjaciół, to trudniej nieco objaśnić. Błędnem byłoby mniemanie, jakoby klasykom naszym chodziło jedynie i wyłącznie o poprawność języka i stylu według przepisów i wzorów francuskich; dbali oni o to bezwątpienia, ale szło im również o pojęcia i uczucia. Jednostronność rozsądku i rozumu rozbiorczego nie pozwalała im rozkoszować się barwnością obrazów fantastycznych (w obrazach duchów, świtezianek, upiorów), a ukazywała natomiast niebezpieczeństwo dla oświaty w kraju, który bądź co bądź daleko był został poza państwami, najbar-