o tem, by ratować tych nieszczęsnych wygnańców od upadku moralnego, wynarodowienia i utraty wiary dzieci. Wszak można było wysyłać po prostu kobiety, dziewczęta polskie na Syberyę. Niemcy zawsze Niemki, Żydzi Żydówki za sobą ciągną. U nas o tem nikt nie pomyślał. Dziś więc nie dziwić się i nie brać za złe tym biedakom, co wygnani tu, w czasie, gdzie inaczej jak z Russką żenić się nie mogli, tak się też żenili. Wielu, bardzo wielu jest takich: ślubu zwykle nie brano, dom zniszczony, religia prawosławna u dzieci, u ojca żadnej. Serce się kraje na ten widok!
Wycieczka do Aleksandrowska zabawna, bo przyjmowali mnie wieczorem w pełnej gali, naczelnik poczty, pan Sipiagin, naczelnik tiurmy, pan Łatuszkowicz, Polak (z 1863 r.), pomocnik naczelnika tiurmy Aleksandrowskiej. Z Petersburga zażądano pozwolenia, bym mógł zwiedzić tiurmę tutejszą i Aleksandrowską! Podczas całej ekskursyi do Kułtuka jamszczyki w pełnej gali; naczelnicy poczt detto, naczelnik komory detto, bo jedzie siatelstwo. Nie przypuszczałem, żeby mnie tu miano z takimi honorami i grzecznością przyjmować.
Koło Kułtuka (od Bystrej do Tunki) jamszczyk, Buriat wychrzczony, t. zw. jasaczny, opowiadał nam, chcąc dać obraz, o ile Buriaci przez chrzest i wpływ rosyjski postępują, jak to dawniej Buriat z Bystrej lub Tunki, nim ruszył do Irkucka, rok cały i dumał i rachował, czy, jak, kiedy, czy nowiem, czy na miesiącu ruszyć? Konia przez rok pasł i w spokoju zostawiał, nie zaprzęgał; dziś rusza od razu, i jednym dniem w 24 godzinach staje w Irkucku, dwa razy w tydzień obróci z domu do Irkucka.
Wreszcie wizyta pożegnalna u gubernatora pana Świetlickiego, w mundurze, w wielkiej sali recepcyjnej, officiel und steif. Pozwolenie z Petersburga już przyszło natychmiast, by mnie pokazać wszystkie tiurmy! — po zwiedzeniu je opiszę.
Łowy mnie wstrzymały. Zaproponowano mi udział w polowaniu, urządzonem przez tutejsze towarzystwo myśliwskie.
