Strona:PL Ogólna charakterystyka powstania w 1863 (Giller) 034.jpg

ska dla podniesienia i obywatelskiego zrównania pracującego wiejskiego ludu.
 Sprawa włościańska, któréj rozwiązaniu stale i uporczywie rządy rozbiorcze opierały się, została więc ostatecznie załatwioną przez powstanie polskie 1863.
 Uwłaszczenie było już faktem dokonanym, gdy w rok potem, car Aleksander II. pod presyą tego faktu zostając i niemogąc go cofnąć, wydał dnia 2 marca 1864 roku ukaz o uwłaszczeniu.
 Ukaz ten był tylko potwierdzeniem dekretu Rządu Narodowego, na to wydanem, ażeby przywłaszczyć najazdowi korzyści, jakie z załatwienia kwestyi uwłaszczenia wyniknąć mogły i musiały dla sprawy polskiej.
 Gdyby nie powstanie, nie byłoby ukazu. Sam rząd moskiewski przyznał to w artykule urzędowego Ruskiego Inwalida z dnia 9 marca 1884 r. Powiada w nim bowiem, jeżeli z przeprowadzenia ukazu wynikną jakie niekorzyści dla szlachty polskiej, niechaj sama sobie winę własnej ruiny przypisze, gdy bowiem rząd polski rewolucyjny wydał dekret uwłaszczenia, ani jeden protest ze strony tej szlachty nie nastąpił, ani jednego nie było odwołania do prawowitego, carskiego rządu o pomoc i osłonę.
 Pomimo tego przyznania, publicyści moskiewscy głoszą dzisiaj kłamstwo, że jedynym dobroczyńcą ludu polskiego był csr^[1] Aleksandar II. i zmuszają chłopów polskich do dawania składek na pomnik, który zamierzają wznieść na Jasnej Górze w Częstochowie. Nie koniec na tem, wydają broszury i pisma, w których starają się wmówić w naszych włościan to przekonanie, że wszystko zawdzięczają rządowi carskiemu.
 Kłamstwem, mówi przysłowie, niedaleko zajedzie. Jesteśmy też pewni, że nie obałamucą ludu polskiego, od którego żądają, ażeby w dowód wdzięczności za mniemane dobrodziejstwa, wyrzekł się wiary swoich ojców i mowy rodzinnej a przyjął wiarę i mowę moskiewską.
 Jednakże nam nie należy spuszczać się na to, że prawda prędzej czy później wypłynie na wierzch, lecz powinniśmy spełnić nasz obowiązek i dopomódz prawdzie do wydo-

1.  Błąd w druku; powinno być – car.