Strona:PL Ogólna charakterystyka powstania w 1863 (Giller) 032.jpg

znania uważał za jednakowo swobodne i równouprawnione. W składzie swoim posiadał ludzi różnych wyznań, nie wydał jednak żadnego takiego rozporządzenia, któreby ubliżało powadze, prawu i stanowisku kościoła katolickiego.
 Wierny zasadzie Unii Lubelskiej, Rząd Narodowy pojmował państwo Polskie jako całość polityczną, złożoną z trzech narodów, polskiego, litewskiego i ruskiego, we wszystkiem z sobą równouprawnionych. Wychodząc z tego pojęcia, wprowadził do herbu państwowego Polski anioła Rusi; ażeby już w samem godle wyrazić braterską ideę narodowej łączności, poszanowania i równouprawnienia nietylko religijnych ale językowych i obyczajowych różnic tych narodów, które wchodzą w skład państwa polskiego.
 Zasady więc, na jakich się Rząd Narodowy opierał, były, jak się z tego poglądu wykazuje, zasadami sprawiedliwości bezwględnej i miłości braterskiej, zasadami żywotnej cywilizacyi i postępu, na których zbudowane państwo i oparty naród stać się musi potężnym, szczęśliwym, wolnym, zabezpieczonym od wszelkich pokus i zamachów rozdarcia czy rozdziału.
 Temiż samemi zasadami kierował się Rząd Narodowy we wszystkich społecznych sprawach, mianowicie też w najważniejszej z nich, w sprawie włościańskiej.
 Dekret uwłaszczenia włościan, który się okazał jednocześnie z manifestem powstania, jest najznakomitszym prawodawczym pomnikiem Rządu Narodowego.
 Uwłaszczenie nietylko zadekretował, ale je zaraz, pomimo szczęku oręża, wykonał. Naznaczył bowiem komisarzy włościańskich do przeprowadzenia takowego w życie, na opornych zaś dekretowi ustanowił surowe kary. Zastosowanie jednak tych kar miejsca nie miało, na pochwałę bowiem szlachty polskiej powiedzieć to należy, że nietylko oporu nie stawiała, ale sama z najlepszą chęcią uwłaszczenie przeprowadzała.
 Z jaką zaś dobrą wolą, z jakiem poczuciem braterstwa dla pracującego ludu przeprowadzała uwłaszczenie wyższa intelligencyjnie szlachecka klasa, przekonywa następujący fakt bezprzykładnego poświęcenia i ofiary, jaki się wydarzył na