Strona:PL Ogólna charakterystyka powstania w 1863 (Giller) 023.jpg

 Artykuł nie tylko oburzył, lecz wyprowadził z cierpliwości najspokojniejszych i najrozważniejszych ludzi. Zaczęły się sarkania i narzekania na Komitet Centralny, że nie zarządził powstania.
 Naprężenie stosunków doszło do ostatecznych granic. Komitet Centralny wzywany do odparcia obelgi i do stanowczego działania, uczuł, że się nie utrzyma przy uchwale dyslokacyi. Jednocześnie nadeszło do Warszawy od komisarzy wojewódzkich pismo, wzywające komitet do wydania rozkazu powstania, w przeciwnym bowiem razie prowincye same się ruszą. Gdy już w rzeczy samej zapowiedziane ruchy rozpoczynały się tu i owdzie, wtedy Komitet Centralny Narodowy dłużej nie zwlekał i uchwalił wydać hasło do powstania.
 W kilka więc dni potem na dane hasło w nocy z dnia 22 na 23 stycznia rozpoczęła się nierówna walka z Moskalami. Sceny bohaterstwa, jakich w dniu 29 listopada 1830 był widownią Belweder, powtórzyły się w trzydziestu trzech miejscowościach Królestwa polskiego. Źle uzbrojona ale dzielna młodzież uderzyła odważnie na załogi moskiewskie. Byli pomiędzy nią i tacy, którzy gołemi pięściami nacierali i wydartą żołnierzom bronią walczyli.
 Wspomnieliśmy już, że powstanie styczniowe trwało półtora roku, to jest o dziewięć miesięcy dłużej, niż powstanie listopadowe.
 Polacy okazali więc w niem niezwykłą wytrwałość, to jest przymiot, brak którego był im nieraz wyrzucany. Żadna klęska i zawód, żadne niepowodzenie nie mogło zniechęcić i zrazić powstańców. Zawsze zaufani w swoją siłę i w słuszność — oraz sprawiedliwość sprawy, za którą krew swoją przelewali, byliby zdolni pokonać każdą regularną armię, gdyby posiadali broń dobrą i w dostatecznej ilości i czasu dosyć do wyćwiczenia się w wojskowej służbie. Powstańcy w początkach uzbrojeni byli w myśliwskie tylko strzelby, stare szable, kosy i kije — a jednakże szli odważnie na nieprzyjaciela, posiadającego broń najdoskonalszą i nieraz go pokonywali. W późniejszych miesiącach przedłużającej się walki, uzbrojeni byli w lepszą broń, którą z nadzwyczajnem