Położenie narodu naszego od roku 183I[1] poczynając, było przez wszystkie te lata niezmiernie trudnem. Swobody żadnej, rząd militarno-policyjny, broń odebrana, możność pracy dla dobra publicznego i szerzenia oświaty nie istniała, lub była ograniczona do minimum. Cała Polska była jakby w więzieniu zamknięta. Dla przeprowadzenia chociażby najniewinniejszej sprawy narodowego znaczenia trzeba było zawiązywać tajemne spiski.
W takiem położeniu, wśród tysiąca na każdym kroku przeszkód, domaganie się swobody i samorządu narodowego było wypadkiem nadzwyczajnym, który wszystkich zdumiał.
Ruch narodowy w latach 1861 i 1862 podniósł wysoko umysły, rozgrzał serca i moralne przygotowanie narodu uczynił zupełnem; — z powodu jednakże, że powstanie orężne nie było w prędkim czasie zamierzonem, nie poczyniono do niego materyalnych przygotowań. Istniała wprawdzie w kraju narodowa organizacya, która obejmowała przeszło 100.000 ludzi, — poważny ten atoli co do liczby zastęp nie był wojskowo wyćwiczonym i nie miał wcale żadnej broni.
Istnienie organizacyi narodowej nie było tajemnicą. Przy zaaresztowaniu w Warszawie Xawerego Obarskiego i kilkudziesięciu jego towarzyszy, uczących się na Krzywem Kole wojskowych obrotów, wpadła w ręce rządu moskiewskiego część statutów organizacyi narodowej. Zaaresztowanych oskarżono o formowanie wojska polskiego i oddano pod sąd wojenny.
Z procesu, który się jawnie odbywał w pałacu Paca na Miodowej ulicy, widocznem było, że rząd wiedział wprawdzie o istnieniu organizacyi, lecz się nie domyślał jej rozległości
- ↑
Błąd w druku; powinno być – 1831.
_020.jpg&oldid=1931959){kind=link}