Dla Polaka, wyczekującego uderzenia godziny dziejowej sprawiedliwości, dzieje tego ruchu to obfity skarbiec doświadczenia. Ci, co z niego korzystać potrafią i nauki krwią oraz łzami nabytej nie zmarnują, lepiej się przysposobią do służby narodowi niż długoletniem studjowaniem teoryi.
Ażeby wskazane korzyści zrobić dostępnemi dla ogółu, potrzebnem jest napisanie dokładnej historyi powstania styczniowego, wolnej od fałszów i błędów. To, co ucznyniono[1] dotąd na tem polu jest niedostatecznem, są to cenne materyały lub pożyteczne próby.
Napisanie „Historyi powstania“ uważam jako nakaz obywatelskiego obowiązku. Jeżeli więc Bóg mi życie przedłuży, starać się będę usilnie wykonać go sumiennie.
Zanim wszakże ukończę historyę powstania, zamierzyłem skreślić ogólną jego charakterystykę. Jest ona zwłaszcza dzisiaj potrzebna, w obec tych prądów szkodliwych, które usiłują naród polski sprowadzić z drogi historycznego rozwoju i aby go odwrócić od polityki oswobodzenia, starają się przez systematyczne spotwarzanie powstania, obudzić w nim wstręt do wszystkich usiłowań zmierzających do samodzielnego bytu.
Celem naszym w tej pracy jest opisanie wszystkich faktów, które powstaniu nadały odrębny, jemu tylko właściwy charakter. Z nich poznamy czem było i jak działało powstanie. Będzie to wprawdzie mały, ale prawdziwy, zgodny z rzeczywistością obraz wielkiej walki, w której niejeden czyn świetnego bohaterstwa, przemawia do serca przykładem wzniosłego poświęcenia, niezwykłej odwagi lub hojnej ofiarności.
Można się spierać o to, czy powstanie było na czasie, czy wybuch jego nie był przedwczesnym. Kto jednak w braku historyi, zasługującej na tę nazwę, pozna powstanie z tej ogólnej jego charakterystyki, jaką tu podajemy, ten zgodzi się z nami, iż było ono wielkim czynem historycznym, z którego nowa chwała i zaszczyt przybyły narodowi!
Gdy namiętności i bole, jakie każda przegrana wywołuje, ucichną, wrażenie zaś klęski nie będzie już przeszkadzało ocenianiu idei, jakie powstanie styczniowe z siebie
- ↑
Błąd w druku; powinno być – uczyniono.
_018.jpg&oldid=1931956){kind=link}