„Ogólna charakterystyka powstania 1863“ — to jedna z najpiękniejszych a niestety i ostatnich prac męża, który był niezawodnie najwierniejszym przedstawicielem tego wielkiego narodowego ruchu i jego idei.
Oddać tę pracę w ręce szerokich kół patryotów, to uczcić godnie dzieło, którego 25tą rocznicę święcimy.
A dla uzupełnienia tego aktu narodowego pietyzmu uważamy za konieczne przypomnieć kilka szczegółów z życia i kilka rysów charakteru ś. p. Agatona Gillera. Niech młode pokolenie wie, jacy mężowie przewodzili walce narodu o niepodległość w 1863 r.
Ś. p. Agaton urodził się w czasie powstania listopadowego (10 stycznia 1831 r.) z matki Franciszki ze Szpadkowskich i ojca Jana Kantego Gillera, żołnierza napoleońskiego, a następnie burmistrza w Opatówku. Nauki rozpoczęte w mieście rodzinnem, kończył w gimnazyum Kazimierzowskim w Warszawie.
W 18 roku swego życia składa pierwszą ofiarę poświęcenia się sprawie narodowej. Udając się bowiem do legionu polskiego na Węgrzech w 1849, został na granicy przez Prusaków przytrzymany — i osadzony w więzieniu w Raciborzu, gdzie przesiedział 9 miesięcy tj. do ukończenia kampanii węgierskiej. Po uwolnieniu przebywał czas jakiś w Poznańskiem, jako prywatny nauczyciel. Następnie udał się do Krakowa, ażeby uczęszczać na wykłady uniwersyteckie, skąd znów jako domowy nauczyciel przeniósł się do Pieniak.
Śledzony od dłuźszego czasu przez nieprzyjazne rządy, z powodu prac jego, ogłaszanych mianowicie w pismach poznańskich, w których propagował prawo Polski do bytu niepodległego, został tu aresztowany,
_009.jpg&oldid=1931938){kind=link}