593 Gustaw II. niderlandzkie i elektor brandenburgski uczynili królowi szwedzkiemu uwagę, aby nie plamił swej sławy przez najazd Polski wówczas, gdy ta, wstrzymując nawale turków, zasłaniała całe chrześcjaństwo. Bohater protestancki nic sobie nie robił z tych przedstawień, dbały jednak o zarzuty czynione jego sławie, oświadczył głośno sejmowi polskiemu, iż z boleścią podnosi oręż, ale gotów jest złożyć go natychmiast, jeśli pokój zawarty będzie z nim na słusznych warunkach. Pomimo takie oświadczenia działania wojenne rozpoczęły się szybko. 4 Sierpnia całe wojsko szwedzkie wylądowało pod Rygą, której załoga liczyła ledwo 300 starego żołnierza. Sami przeto mieszkańcy powołani byli na wały. Byli to jednak rzemieślnicy i kupcy, a nie żołnierze, rodem Wszyscy prawie niemcy, a miedzy nimi dość było protestantów, stronników króla szwedzkiego. W samym magistracie utworzyło sie stronnictwo szwedzkie, na którego czele stanął jeden z ławników, Rham, znany i przedtem z zatargów z księżmi, a szczególniej z jezuitami. Wszakże miasto broniło sie mężnie. Dopiero kiedy mu odcięto wszelką kommunikacje i wszelkie dowozy zapasów i żywności i zagrożono, w razie dalszego oporu, rabunkiem i zniszczeniem, poddało sie po półtora miesięcznem oblężeniu. G. zadowolony z poddania sig Rygi, potwierdził wszystkie jej przywileje, pozwoli! magistratowi przesłać listy, z usprawiedliwieniem sie do króla polskiego; z mieszkańcami obszedł sig łaskawie, dygnitarzom polskim pozwolił udać sie gdzie zechcą, jezuitów wypędził z miasta. Nie tracąc czasu, król szwedzki w 14,000 wojska wkroczył do Kurlandji, wzywając jej księcia i szlachtę do poddania sie mu na takichże warunkach lenności, na jakich podlegali oni królowi polskiemu; nie uzyskał tego poddania sie, ale wszedł bez oporu do Mitawy, nie bez podejrzenia o zdradę księcia kurlandzkiego Fryderyka, który na pozór jako wierny lennik trzymał sie polaków, tajemnie jednak sprzyjał Szwedom, bez wystrzału dał im wziąść swoją stolicg, a sam schronił sie na Litwę- Iietman Radziwiłł zajął nieopodal stanowisko obronne. Nie miał on sił do otwartego boju z G'em, ale nie dozwolił mu posunąć sie dalej za Mitawę i podjazdami rwat ustawicznie szwedów, piluując pozostałych zamków w Inflantach. Gała ta kampaoja przeszła w drobnych utarczkach. Wkrótce niedostatek żywności i szerzące sie w wojsku szwedzkićm choroby zmusiły G'a do zaniechania dalszych działań. Zostawiws'.y tedy zaloge w Mitawie, wrócił do Rygi, a ztamtąd do Sztokholmu, gdzie został przyjęty jako zwycięzca. W Czerwcu następującego roku G. przybył do Rygi, w celu rozpoczęcia działań zaczepnych. Około Mitawy stanęły przeciwko sobie dwą nieprzyjacielskie obozy. Król szwedzki dla niedostatku i chorób w swojćm wojsku nie mógł nic przedsięwziąść. Hetman Radziwiłł ze szczuplemi siłami także musiał ograniczyć się wojną podjazdową. Wszakże ndało mu się w Lipcu odebrać Mitawę. Po ezem podpisano rozejm do 1 Maja r. 1623, na warunkach uli possiletis. G. rwąc się do Niemiec, pragnął z Polską pokoju, i gotów był dla tego nawet odstąpić część swoich zaborów, mianowicie w Inflantach, ale znalazł w królu Zygmuncie przeciwnika wcale nieskłonnego do ustępstw. Obecna wojna toczyła się głównie o tron szwedzki, którego Zygmnnt był prawowitym panem, a G. przywłaszczy-cielem. Pierwszy miał za sobą lepszą, choć pognębioną część obywatelstwa w Szwecji, dwa potężne mocarstwa katolickie; Au3trję i Hiszpa-nję, a wreszcie Polskę. Drugi opierał się w swojćm państwie na stronnictwie rewolucyjnćm, które wyniosło na tron jego ojca, a w Europie
