Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 560.jpeg

Grzegorz Nysseński.—Grzegórz Oświecicie!. 551 tionibus). G. zostawił także 26 listów, w liczbie których pierwsze zajmuje miejsce tak nazwana Epistoła canonica ad Letojum eppum, gdzie podaje przepisy, jak postępować z odstępcami lub innymi grzesznikami większymi, gdy nawracają, się; Epist. ad sorores Eustatliiam et Ambrosiam filiamąue Basilissam zawiera rady, odnoszące się do doskonalszego życia; inne listy ważne są do poznania ówczesnej karności kościelnej. Wiele jeszcze innych dzieł przypisują G'wi, których tu nie wymieniamy. German, patrjarcha konstplski (713—730), według Focjusza (Bibl. cod. 233), bronił G'a W swóm dziele aVTa7uo8otmóę ij ay&ileOTGę, Wznowienie i wynagrodzenie, przeciwko zarzutom czynionym mu, jakoby wyznawał błędy Orygenesa, dowodząc, że zarzucane mu ustępy, zwłaszcza o naturze dusz i o doczesności mąk piekielnych, zostały sfałszowane, i przytóm wykazywał wielu przykładami, że w bardzo licznych miejscach G. zupełnie czego innego naucza i potępia Orygenesa. Inne obrony G'a pod tymże względem są: Barsanuphii, ap. Montfaucon, Bibl. Coisliana p. 3 9 7. Al. Yincenzi, In s. Gr. et Orig. scripta et doctrinam noya recensio, Bom. 1864; 2-a ed. Friburg Brisg. 1865. Głównie zostały sfałszowanemi: wielka katecheza, księga o duszy i zmartwychwstaniu, oraz o doskonałości chrześcjańskiej. Dzieła (Opera omnia) G'a wydał po gr. i łac. Bucaeus, Paris 1605 — 615, 2 v., z dodatkiem Gretsera, ib. 1618; drugie wydanie mniej poprawne ib. 1638, 3 v.; kardynał Angelo Mai ogłosił dzieła ś. G'a dotąd niewydane w Nova Collectio Script. veter. t. VII i VIII, i w Nora biblioth. PP. t. IV; jedne i drugie przedrukował Mignę, Patrol, gr. t. 44 — 46. Frobesius w Londynie i Oehler w Halli rozpoczęli nowe wydanie krytyczniejsze, lecz pierwszy wydał tylko 2 zeszyty tomu I (1855—61), drugi zaś cały tom I (tylko po grecku, 1 865 r.). Ojcowie drngiego soboru nicejskiego przyznali Grzegorzowi nazwę Ojca Ojców. Na obrazach przedstawiają go zazwyczaj z książką w ręku. Cf. Tillemont, Mem. eccl. IX 561. Fabricii, Bibl. graeca v. 1X98. Bupp, Gregors von Nyssa Leben und Meinungen, Lipsk 1834. Heyns, Disput. hist. theol. de G. Nyss., Leyda 1885. E. Guil. Molier, Gregorii Nysseni doctrinam de hominis natura illustravit et cum Origenianacomparavit, Ilalla 1854. Ad. Buse, Der heil. Gregor von Nyssa, Lipsk, 184 8. Kleinheidt, S. Gregorii nyss. doctrina de angelis, Fri-burgiBrisg. 1860. (Gams). Grzegórz Oświeciciel (Gregorius Rluminator, o)X'.aTi]Z, po ormjaó-sku Grigor Lusaicorycz), święty (30 Wrz. al. 13 Cz., 1 Paź., 15 Grud.), rozkrzewiciel wiary chrześcjańskiej w Armenji, był synem księcia ormjań-skiego, pochodzącego z rodu królewskiego. Ojciec jego Anag zamordował Kozroesa I, króla ormjańskiego, pobudzony do tego przez sassanidę Artaszira, który zamyślał posiąść tron ormjański. Anag schwytany i w rzece Araksie utopiony został; cały jego ród również wytępiono. Ocalony został tylko dwuletni syn Grzegórz przez swoją mamkę Zofję, pobożną niewiastę, która go uniosła do rodzinnego swego miasta Cezarei w Kappadocji, gdzie był ochrzczonym i pe chrześcjańsku przez nią wychowanym. Od dzieciństwa odznaczał się skromnością i bojaźnią Bożą. W późniejszym wieku zaledwie zdołano go nakłonić do ożenienia się, aby nie wygasł ród jego. Ale gdy doczekał się w małżeństwie dwóch synów: Aristages'a i Wertanes'a, rozłączył się z żoną za dobrowolną jej zgodą. Matka z młodszym synem wstąpiła do klasztoru; on zaś objął służbę u Tyrydata, syna Kozroesa I, aby tym sposobem odpokutować mógł za