Grzegórz XIII—XIV Papież. 539 G. XVI, przeciwko zwykłemu obrzędowi, konsekrację bpią przyjął przed Mszą, potem sam Mszę śpiewał. Panowanie G'a wypadło w nader trudnych czasach. Rewolucja zakorzeniła się we Włoszech. D. 4 Lutego, więc na 2 dni przed koronacją, powstanie wybuchło w Bolonji, 9 Lut. w Drbino i Pesaro, 14 Lut. w Ferrarze, 17 Lut. powstańcy zajęli Anko-nę, próbowali nawet zdobyć Rzym. Prowincje powstańcze wysłały deputatów do Bolonji, gdzie ogłoszono (26 Lut.) rzplitę pod nazwą „zjednoczonych prowincji włoskich," i prezydentem obrano pewnego adwokata. Lud w obec tych wypadków, równie jak w obec wojsk austrjackich, które w liczbie 30,000 wkroczyły i całej tej zaimprowizowanej rzplitej koniec położyły (w Marcu 1831 r.), pozostał obojętnym; zarzewie jednak rewolucyjne trwało ciągle; a że Papieże nie trzymali armji odpowiedniej, musiano prosić o pomoc zagraniczną. Francja podjęła się gwarantować posiadłości papiezkie pod warunkiem, że wojska austrjackie wyjdą z państwa Kościelnego, że będzie ogłoszoną ogólna amnestja i zostaną nadane pewne reformy. Papież przystał na to: wojska austrjackie opuściły Bo-lonję (Lipiec 1831), reformy wprowadzać zaczęto, lecz rewolucjonistów nic zadowolnić nie mogło; owszem, ośmieleni amnestją, znów powstali w Styczniu 18 32 r. Austrjacy znów zostali przyzwani i zajęli Bolonję (30 Stycz. t. r.). W ślad za tćm Francuzi już bez proszenia wylądowali w państwie Kościelnem, weszli do Ankony i rozbroili wojsko papiezkie. G. z początku niechętnie patrzał na tę okkupację i protestował, lecz później ją przyjął. W skutek rozruchów skarb papiezki został wycieńczonym, gdyż powstańcy przedewszystkićm kassy prowincjonalne wypróżniali; musiano zaciągnąć 3 pożyczki w ilości 9,500,000 szkudów (do r. 1834). Pomimo zawichrzeń, administracja szła jakby żadnej wojny domowej nie było. We Wrześniu 1831 r. ustanowił Papież order Grzegorza Wielkiego, na cześć swojego patrona. Jednocześnie mianował kardynałem uczonego Ludwika Lambruschini (30 Wrz. 1831), a później (1836) zrobił go sekretarzem stanu, na miejsce kard. Bernetti. Tosti, minister skarbu, tak urządził finanse, że przy małem nader podniesieniu podatków znikł deficyt, chociaż w skutek rewolucji powiększyły się wydatki na wojsko do 3,800,000 szkudów (dawniej wojsko kosztowało i miljon szk.); papiery publiczne państwa znacznie się podniosły, od 5 Grudnia 1834 zaczęto wypłacać procenta i część kapitału ostatniej rot-szyldowskiej pożyczki (Gams, Gesch. d. K. im 19 Jahrh. II 518), a gdyby nie cholera i rewolucja, finanse papiezkie należałyby były do najświetniejszych w Europie. Liczne ulepszenia i upiększenia Rzymu były zarządzone. Czuwano nad zachowaniem antyków, bibljotekę watykańską powiększono, dwa nowe muzea założono: jedno na Watykanie, prywatnym kosztem G'a, muzeum etruskie (1 8 3 7), kollekcja bardzo bogata i niezmiernie ważna pod względem sztuki starożytnej; drugie w pałacu lateraneńskim, do którego przyłączono muzeum egipskie (1839). Papież opiekował się uniwersytetem (postanowienie z 2 Grud. 1832 i in.), mianował kardynałami dwóch uczonych, posiadających sławę europejską: Angelo Mai (1837, in petto) i Mezzofanti (1838). Propaganda, oddana pod kierunek jezuitów, zakwitła. Czynnie zajęto się odbudowaniem kościoła ś. Pawła za murami, zaczętem w r. 1825, w kilka lat po jego spaleniu się; restauracja jego za G'a do tyla była posuniętą, że 6 Paźdz. 1840 r. Papież poświęcił w. ołtarz i odprawił Mszę, potćm
