Gregoire. 411 jako senatora. W skutek tego przedstawienie nie miało miejsca. G. pisał potem do Papieża, ale nie zgodził się na odwołanie swojej przysięgi na urządzenie cywilne duchowieństwa z r. 1791. W senacie głosował przeciwko zaborowi państwa Kościelnego i przeciwko rozwodowi Napoleona z Józefiną, ale znajdując coraz mniej stronników i współczucia dla swoich idei, ustępował coraz bardziej z widowni politycznej i zajmował się pracami literackiemi i podróżami. Wszakże pocieszał się zawsze myślą upadku cesarstwa i r. 1814 pierwszy za tem głosował w senacie. Po restauracji został on wykluczonym z senatu, zamienionego na izbę parów. Zarzuciwszy wtedy całkiem politykę, zajął się projektem połączenia Kościołów: katolickiego i greckiego, ale niemógł pozyskać dla tej myśli ani cesarza rossyjskiego Aleksandra I, ani króla francuzkiego Ludwika XVIII. Przytćm oddał się pracom literackim, a szczególniej w obronie tak nazwanych swobód gallikańskich. Mieszkanie jego (to w Paryżu, to w pobliskiej wsi) było miejscem zebrania dla uczonych wszystkich krajów, z którymi często rozmawiał o ich ojczystćm piśmiennictwie. Raz tylko próbował wrócić znowu do życia publicznego, zostawszy r. 1819 obranym na deputowanego do izby niższej z departamentu Isery, ale kiedy większość rojali-stowska wykluczyła go z tej izby, jako niegodnego (indigne), dał odtąd za wygranę. Tak dosięgną! on do r. 1831, w którym, czując zbliżającą się śmierć, prosił swego proboszcza w Paryżu o udzielenie mu ostatnich sakramentów. Ten zażądał od niego odwołania wyżej wspomnianej i przez Kościół potępionej przysięgi; arcybp paryzki Quelen zaklinał go uczynić to dla zbawienia swojej duszy. Ale G. utrzymywał zawsze, iż to urządzenie r. 1791 było prawnem i nieobrażającem Kościoła, i swojej na to przysięgi odwołać nie chciał. Pomimo zakazu arcybpa ks. Baradere dał mu ś. wiatyk, a ks. Guillon ostatnie namaszczenie. Poczćm umarł on w Paryżu 2 8 Maja r. 1831. Arcybiskup zakazał chować go po chrze-ścjańsku, co było powodem wielkiego wzburzenia w Paryżu. W skutek tego pogrzeb (31 Maja), na który zebrało się 20,000 osób, był więcej cywilnym niż religijnym. Ciało zmarłego, stosownie do jego ostatniej woli, przybrane w szaty biskupie, zostało wniesione do kościoła jego parafii, ale ten był pusty i obrany ze wszystkich ozdób. Wszyscy księża z niego wyszli i tylko jeden, suspendowany ks. Grien, odprawił Mszę żałobną. Poczćm ciało na rękach przeprowadzających go obywateli zaniesione zostało na cmentarz. G. pozostawił bardzo wiele pism. Znaczniejsze z nich są: Essai historiąue et patriotiąue tur let arbret de la li-lerte, 17 94; Histoire des sedes religieuset dans les differentes contrees du globe, 1814, 2 V. (to samo:—nom. ćdition... precedee dune notice biogra-phiąue par M. Carnot, t. I—V 1828, t. VI 1845 r.); He tinfluence du Christianisme sur la condition des femmes, 1821; Essai historigue sur les libertes de Teglise gallicane, 1818; Histoire des confesseurs des empereurt, roie etc., 1824; Hittoire du mariage det pretret, 1826; i wreszcie pamiętniki, ogłoszone po jego śmierci p. t. Memoiret de Gregoire, ancien eveq*e de Bloit, precedes d'une notice historigue sur tauteur par M. H. Carnot, Paris 183 7 t. 2; Bapports de H. Gr. sur la bibliographie, la destruction det patoit et les excet du vandalisme, faits a la Convention du 22 germinal an II, 24 frimaire an III, rieditet tous les auspices de M. Egger par un bibliophile normand, Paris 186 7 (szczegóły tu tćm wiarogodniejsze, że od
