Gratry.—Graveson. 377 żal swój, że G. za krótko uczył się teologji: „Nie mów tego, odpowiedział G., bo nie wiesz, ile ja godzin przepędziłem przed Najśw. Sakramentem, modląc się, aby mnie sam Mistrz nauczył.* Robili tak wprawdzie i święci, i w tem ich G. naśladował; ale nadto, pilnie przyjmowali oni światło już dane w tradycji i wiernie szli za niem, a w tem ich G. jnż nie naśladował. Błąd więc G'go wypływał z jego pobożności, niedość tylko oświeconej. Można twierdzić śmiało, że nigdyby ou nie napisał swoich nieszczęsnych listów, gdyby przypuszczał, że wydając je popełniłby grzech jak najmniejszy, powszedni. Złudzenie tego kapłana jest zdumiewające, a przytćm bardzo nauczające, jako przestroga. Popadłszy w ciężką chorobę, udał się G. do Szwajcarji; widząc zbliżającą się śmierć, zrozumiał swój obłęd i swój obowiązek naprawienia zrobionego zgorszenia, napisał (25 List. 1871) do arcb. paryzkiego Guiberta list, w którym oświadcza, iż przyjmuje dekrety sob. watykańskiego i że odwołuje wszystko, co w tym przedmiocie napisał przeciwnego przed decyzją soborową. Um. 7 Lutego 18 72 w Montreux, nad jeziorem Genewskeim. Napisał: Demandes et re-ponses sur les de mir es sociaui, Paris 184 8 (przedruk p. t. Les sourcet de la regeneration sociale, ib. 187 1), pisane pod smutnćm wrażeniem dni czerwcowych i śmierci arcybpa Affre (ob.). Żtuie sur la sophistięue con-temporaine, 1851; 4 wyd. 186 3 (jest to list do Vacherot'a, z odpowiedzią tegoż i repliką G'go). Philosophie. De la connaissance de Dieu, 2 t. 185S; 7 wyd. 1 8 64. Philosophie. Logique, 2 t. 1855; 2 wyd. 1858. Fhilosophie. De la connaissance de tamę, 2 t. 185 8. La Philosophie du Credo, 1 861 (tł. na polsk. ks. Józef Szpaderski, p. t. Filozof ja Składu apostolskiego, Warsz. 1863), książka ta wiele przyczyniła się do nawrócenia generała Lamoricićre'a. Commentaire sur VEnangile selon s. Matthieu, 1863 — 65, 2 v. La morale et la loi de l'histoire, 2 t. 1868 (na pol. przeł. p. t. Moralność i zasadnicze prawo historji, Krak. 18 69). Lettres sur la religion, 1869. La Paix. Meditations historiąues et religieuses, Paris 1861. Une etude sur tImmaculee Conception de la B. V. Marie, Paris 1 854; Le mois de Marie de iImmaculee-Conception, ib. 1859; lienri Perreyce (1865); Im eophistes et la critigue (1864); Petit manuel de critigue (1866); Discours de reception a tacad franę. (18 6 8); Crise de la foi (1863), trzy konferencje filozoficzne w St. £tienne-du-Mont, Jesus-Christ (Paris 1864), odpowiedź Renanowi (jest to oddzielnie wydany wyjątek z dzieła Sophistes etc.); Let sources, conseilt pour la conduite de Cetprit, 1861, 2-e partie ib. 1862 (tę drugą część przełożył Jan Hempel p. t. Zródla. Bady do kształcenia własnego umysłu służące, Warsz. 18 70). Już po śmierci U'go wyszły jego Oemres posthumes, I-re partie: L'enfance, Le college, L'e'cole polytechnigue, Strasbourg et le sacerdoce, Paris 18 74. Oeuoret potthumes. Meditations inedites, ib. 18 74. Cf. Adolphe Perraud (oratorjanin, uczeń G'go), Le p. Gratry, ses derniers jours, son testament spirituel, Paris 1872. N. Graveson Ignacy Hjacynt Amat, ur. 1 670 r. w wiosce Gra-veson pod Avignonem, został doktorem Sorbony i wstąpił do dominikanów; generał jego zakonu powołał go do Rzymu i tam był on jednym z teologów na synodzie r. 1 725. Kiedy klimat Wioch okazał się dla niego szkodliwym, wrócił do Francji i um. w Arles r. 1733. Jego dzieła, wydane w Wenecji r. 1740, obejmują 7 t. in-4, ale nie miały nigdy wielkiej wziętości. Najważniejsze z nich są Dzieje Kościoła, po łacinie wydane kilka razy osobno, przez Dominika Mansi (ob.) doprowadzo-
