Granvella. 371 pracach ministerialnych. Dopomagał Ariasowi Montanowi w opracowania jego polyglotty i kazał sporządzić nowe wydanie Summy ś. Tomasza z Akwinu i dzieł Teofrasta. Opiekował się szczególniej uczonymi, dla których jego pałac w Besanęon zawsze był gościnnie otwartym. Lipsius zajmował się wyłącznie jego łacióską korrespondencją, a sekretarzem jego był Suffrid Petri, a po nim Stefan Pighius. Dla podniesienia i szerzenia nauk teologicznych fundował on w Besanęon kollegjum ś. Maurycego. W końcu r. 1565 udał się do Rzymu, by wziąść udział w conclave, które obrało Piusa V; zaś r. 1570, umocowany od Filipa II, skojarzył przymierze między tym królem, Papieżem i rzecząpospolitą Wenecką przeciwko Turkom, którego owocem było sławne zwycięztwo i zniszczenie floty tureckiej pod Lepantem. Nareszcie Filip II, pomny na jego zasługi, mianował go r. 1571 wice królem w Neapolu. Zniweczył tu protestantyzm, który i w tem królestwie znalazł swoich zwolenników; kiedy wyspa Malta zagrożoną była przez Selima, okazał jej dzielną pomoc; wszędzie widać było, że G. umiał rządzić. Nie spuszczał przytem ani na chwilę z uwagi spraw Kościoła. Za jego to głównie staraniem r. 15 72 na Stolicę Pio-trową wstąpił kardynał Buoncampagno pod imieniem Grzegorza XIII. Z osobliwszą troskliwością czuwał G. nad zabezpieczeniem powierzonego sobie królestwa od Turków, poprawił jego ustawy i ograniczył kościelne prawo przytułku. Jak w Niderlandach ściągnął on na siebie powszechną nienawiść, tak w Neapolu zjednał sobie powszechną miłość przez swoje mądre rządy. Jak dalece nie był on mściwym, dowodzi najlepiej to, iż kiedy księżna parmeńska za swoje rządy w Niderlandach popadła w niełaskę, wstawił się on do króla o uposażenie dla niej. Uwolniony od wielkorządztwa Neapolu, wrócił do Rzymu, by tam przy zajęciach naukowych odpocząć po ciężkich trudach. R. 1 5 75 Filip II uprosił go, aby „przybył do Madrytu i pomagał mu dźwigać brzemię spraw publicznych, których zawikłanie wymaga większych niż zwyczajne zdolności." I na tem ostatnióm swojóm stanowisku okazał G. państwu znakomite usługi. R. 1584 kapituła w Besanęon obrała go swoim arcybiskupem. Kardynał przyjął ten nowy dowód przywiązania swoich ziomków i dla tego zrzekł się arcybiskupstwa mechlińskiego, przynoszącego więcej nierównie dochodów. Król pozwolił mu przyjąć nową godność, ale nie zgodził się na jego żądanie zupełnego usunięcia się od spraw publicznych. Do Besanęon nie udał się już G., bo 21 Wrz. 158 6 um. w Madrycie, jak się zdaje w skutek ścisłego zachowania wielkiego postu w 69 r. życia. Zwłoki jego, według ostatniej jego woli, odwieziono do Besanęon i złożono w grobie familijnym u karmelitów. R. 1793 ten grób uszkodziła wściekłość rewolucjonistów. G. zostawił ogromną ilość listów, notat i innych pism, które stanowią bardzo ważne pamiętniki owych czasów. Zostały one wydane z rozkazu rządu francuzki ego r. 1841—61 przez Weissa, pod wyżej (s. 36 7) przytoczonym tytułem, w 9 tomach in-4. Rozważając czyny tego niepospolitego męża, nie można nie oddać czci poszanowania jego pamięci. Tej osławionej surowości i nietolerancji, jaką mu zarzucali jego nieprzyjaciele polityczni, a za nimi wszyscy, fałszujący dzieje na korzyść swoich uprzedzeń, nie poświadcza wcale historja oparta na źródłach. Kiedy po ustąpieniu księcia Alenęon, niektóre prowincje Niderlandów powstały otwarcie przeciwko panowaniu Hiszpanji, w manifeście, ogłasza-
