Gran.—Grana. 369 pożądanem, dla uniknienia różnych zajść i sporów między dwoma obrządkami, założone zostało najpierwej biskupstwo munkacskie, z poddaniem jego juryzdykcji wszystkich unitów w północno-wschodniej części Węgier (po większej części Rusinów). Biskupstwem tem zarządzali wikarjusze apostolscy aż do 1491. Pierwszym bpem został Jan, z zakonu ś. Bazylego, zapewne mianowany przez króla Władysława. Następcy jego nie byli w stanie poskromić złych obyczajów i nadużycia swoich wiernych, i tak oni, jako i ich księża byli w niejakiej poniewierce u łacinników. Zasłaniali ich jak mogli swoją powagą królowie: Ferdynand I, Izabella, żona Jana Zapolja, i Maksymiljan II. Z drugiej strony poczęli działać dyzu-nici i udało się im na jakiś czas odwieść od unji znaczną liczbę unitów węgierskich, a to tem łatwiej, że od czasu do czasu samiż biskupi mun-kacscy okazywali skłonność do dyzunji. Ale niedługo potćm, usposobieni po katolicku pasterze nawrócili odpadłych od unji. Djecezja mun-kacska, leżąca po większej części w obrębie jeszcze niepodzielonej djecezji egerskiej (Erlau), poddaną była juryzdykcji biskupów egerskich, ale od r. 1 776 zostaje ona, wraz z innemi biskupstwami grecko katolickiemi, pod władzą metropolitalną arcybiskupów G'u. Biskup i kapituła rezydują w Unghnar, gdzie znajduje się i seminarjum, w którćm pobierają nauki alumni i z preszowskiej i wielko-waradyńskiej grecko-unickich djecezji. Biskupstwo munkacskie ma 7 kanoników, 3 opactwa i 7 archidjakona-tów: beregski, marmaroszski, szaboleski, szathmarski, ngocski, unghvar-ski, zempliński, obejmujących komitaty tegoż imienia. R. 1850 rachowano w tej djecezji parafji 464 i wiernych greko-unitów 477,716, księży świeckich 4 74, alumnów 80, bazylianów w 5 klasztorach 5 9. Oprócz konsystorza katedralnego, jest jeszcze konsystorz foralny in foraneo vi-cariatu Marmarosensi. b) Djecezja preszowska, Eperiessensis (od miasta Eperies, Eperiae, Fragopolis), założona r. 1816 i r. 1818 zatwierdzona przez Papieża, wydzielona z djecezji munkacskiej, obejmuje komitaty: Abaujvarski, Borsodski, Gomorski, Saroski, Spizki, Tornaski i Zempliński, ma 5 kanoników aktualnych, 5 honorowych i 5 archidjakonatów: katedralny czyli lajoski, abaujvarsko-tornaski, borsodski, spizko-gBmórski i zempliński. R. 1848 liczono w niej parafji 194 i wiernych 161,599, księży śweickich 214, alumnów 32 i zakonników w 2 klasztorach 11. Cf. Nicolai Schmitth, Archi-Episcopi Strigonienses; Georgii Prag, Speci-men Hierarchiae Ilungaricae; Georgii Fejer, Religionis et Ecclesiae Cbri-stianae apud Ilungaros initia; Caroli Peterffy, S. Concilia Ecclesiae R. C. in R. Hungariae; Mich, Szvorenyi, Synopsis critico-historica decre-torum synodalium pro Ecclesia Hungarico-Catholica editorum; Dr. Lanyi, Dzieje kościoła węgierskiego za panowania domu austrjackiego (po węgiersku). (Uaynahl). S. S. Grana, z łacińskiego granum—ziarno; w liturgico grana incensi, ziarna kadzidła, zwłaszcza te, jakie się w wielką sobotę przy święceniu ognia błogosławią, a po prostu granami zwane. Są to kawałki kadzidła prawdziwego, jak bursztyn, oliban 1. t. p. w liczbie 5, mające oznaczać pięć ran Chrystusowych (Herdt t. III n. 52) i one wonności, które 4ś. niewiasty kupiły dla namaszczenia ciała P. Jezusa. U nas pospolicie widzieć się dają te grana zlepione z ziarn olibanu z bursztynem, w kształcie gruszyczek, lub szyszek sosnowych, ale dość, byle były kawałki lub ziarna większe. Używanie zamiast kadzidła pięciu kawałków wosku jest
