210 Gniezno. —Gnieźnieńskie arcybiskupstwo. zwanym farą. Z kościoła tego w dawnych wiekach arcybpi gnieźn. odprawiali zawsze uroczysty ingres do katedry. Kościół św. Wawrzyńca istniał już przed r. 12 55; w tym bowiem roku Bolesław Pobożny zapisał temu kościołowi 1 grzywnę srebra (ob. Wiad. hist. o mieście Kłecku p. 82), dziś jest kościołem parafjalnym. Kościół ś. Piotra i Pawła Apostołów wybudowany był r. 1357. Odbudowany po pożarze r. 1620, nie ma żadnych wspomnień historycznych. Cmentarz przy tym kościele jest dziś grzebalnym parafji ś. Trójcy od r. 1833. Oprócz tych, istniejących dziś w Gnieźnie kościołów, były tu jeszcze kościoły: kościół św. Mikołaja, wystawiony r. 136 3 przez dziedzica Falibogowa i Cerekwicy Franczko, odbudowany r. 1595 przez mieszczanina gnieźnieńskiego Feliksa Papiesz, i powtórnie po pożarze r. 1613; w końcu zeszłego więku upadł zupełnie: na miejscu, gdzie stal niegdyś, jest dziś dom prywatny. Nie istnieją także kościoły: ś. Ducha, ś. Anny i ś. Stanisława na Bożej roli. Natomiast w klasztorze sióstr urszulanek, w seminarjum djecezjalnem i w klasztorze sióstr miłosierdzia, wzniesionym ze składek użebranych przez ks. dra Kozłowskiego (t 1 8 70), są kaplice dla użytku zakładów odpowiednich. Po ukończeniu obecnie wychodzącej z druku monografji katedry gnieźnieńskiej, da-li Bóg życie, wydamy także i monografję miasta, jakiej ono dotychczas wcale nie miało. X. 1. Polk. Gnieźnieńskie arcybiskupstwo (i. Początek i suffraganje. 2. Prawa i przywileje. 3. Uposażenie. 4. Rozległość djecezjalna. 5. Szereg arcybiskupów. 6. Kapituła. 7. Synody). I. Pierwsi na ziemi Polskiej chrze-ścjanie, tak z Morawji i a Czech przybywający, jako też krajowcy nawróceni do ś. wiary, w ukryciu dopełniali obrządków religji swojej, i ani publicznych kościołów, ani stałych nie mieli pasterzy, i tylko przez przybywających missjonarzy w potrzebach duchowuych opatrywani byli (Frie-sc I 3 2—34). W drugiej dopiero połowie X wieku książę polski Mieczysław, nawrócony do wiary Chrystusa, po miastach większych zakładał kościoły, uposażał proboszczów i pierwszy dopiero fundował biskupstwo polskie, za zezwoleniem Papieża Jana XIII, który na pierwszego biskupa wyznaczył Jordana, poddając i jego i całą djecezję polską czyli poznańską duchownej władcy arcybiskupa magdeburskiego (Thietmnr, Friese, Heine). Gdy w skutek usiłowań tego pierwszego w Polsce biskupa, następcy jego Ungera, księcia Mieczysława i apostoła narodu polskiego ś. Wojciecha wiara katolicka rozszerzyła się po całym kraju i coraz więcej liczyła wyznawców, wtedy książę polski Bolesław Chrobry, w porozumieniu się z cesarzem niemieckim Ottonem III, a ten z Papieżem Sylwestrem III, w czasie bytności Ottona III w Gnieźnie roku 1000, cztery nowe biskupstwa fundował: krakowskie, kolherskie, wrocławskie i gnieźnieńskie, wynosząc ostatnie do godności metropolitalnej i przyjmując na pierwszego zwierzchnika tej metropolji brata ś. Wojciecha, Gaudencjusza, wyświęconego w Rzymie na biskupa r. 99 9 (Kosmas, ap. BielowskiII 793). Wątpić nie można, iż Stolica Apost., ustanawiając lub zatwierdzając ustanowione arcybiskupstwo gnieźnieńskie, tak jak na założenie arcybiskupstwa w Magdeburgu (Schilingk p. 6 7), biskupstwa w Pradze, tak i na tęż fundację .'ikt erekcyjny wydała; tego jednak aktu nikt dotąd nie odszukał. Nowo ustanowionemu arcybiskupstwu poddani zostali jako suffragani: Reinber bp kołobrzeski, Popon krakowski, Jan wrocławski; Unger tylko, bp poznański, był wyjęty i podlegał metropolji magdeburgskiej aż do r. 1012. Ten
