106 Geografja. Pielgrzymek (ob.) obznajmia ze stanem, w jakim znajdowała się Ziemia ś. i kraje sąsiednie w różnych czasach wieków średnich i później, kiedy autorowie tychże Pielgrzymek podróż swoją odbywali. Z geografów rzymskich i greckich najwięcej ma wiadomości tak zwane Itinerarium Antonim Augusti, rozpoczęte może za Oktawjana Augusta (ob.), a uzupełniane następnie do r. 84 6: zawiera wymiar odległości jednych miejsc od drugich, sporządzony dla użytku wojennego (ob. o niem Bii.hr, Gesch. d. róm. Lit. 3-e wyd. II 522); wreszcie dzieła: Plinjusza starszego (f 7 9 r. po Chr.) Historia naturalis, i Strabo'na (żył za Augusta i Ty-berjusza) Berum geographicarum libri 17 (ob./. A. Fabric. Bibl. gr. ed Harl. IV 558). Oprócz tych źródeł, egzegeta musi znać nowsze odkrycia, jakie się dotąd na gruncie Palestyny odbywają. Nie ma prawie roku, żeby do Palestyny nie udawała się jaka wyprawa uczonych, którzy zajmują się już to badaniem ruin starożytnych, już odczytywaniem napisów, pomiarem hypsometrycznym (jak wysoko względem morza Śródziemnego położone są miejscowości), oznaczeniem długości i szerokosci geograficznej różnych miejsc, obserwacjami meteorologicznemi, badaniem morza Martwego i t. p. Epokę badań takowych rozpoczął Edward Robinson, professor i doktor teologji w New-Yorku (protestant, ur. 1 7 94, + 27 Stycz. 1863 r.). Zwiedzał on, wspólnie z amerykańskim missjona-rzem Eljaszem Smith, całą Palestynę i okolice sąsiednie w latach 1838—52, dokładnie badając historję i geogr. bibl. na miejscu i wydał opis tych krain: 1) Biblical Researehes in Palestine, mount Sinai and Arabia Petraea, Lond. 184 1, 3 v.; ib. 1856; I. Supplem. New-York 1842. 2) Later Biblical Researehes in Palestine and the adjacents regions', a jour-nal of tracels in the year 1862, by E. Robinson, EU Smith and others, Lond. 1856. 3) Physical Oeography of the holy Land, ib. 1865 (przekład niemiecki: Paldstina u. die sildlich angransende Lander, Halle 1841, 3 v. Neue Untersuchungen uber die Topographie Jerusalems, ib. 1847.— Neuere Biblische Forschungen in Palastina tmd in den angrunzenden Landem. Berlin 1857.— Physische Geographie des heil. Landes, Leipzig 1865). Po Robinsonie zasłużyli się geogr. b.: Wiktor Guórin, F. de Saulcy, hr. Melchior de Vogiió, Van de Velde, Sepp, Tobler (ob. te artt.). Wilhelm Rey zwiedził 1864 r. północną stronę Palestyny, w górach Libanu między 34u40' a 86020' szer. półn. (sprawozdanie w Moniteur 12 Czerw. 186 6 i w Bulletin de la societe de geographie, Czerw. 1866 z mappą). Inżynier R. Dorgens, wysłany przez rząd pruski 1860 r. dla obserwacyj fizycznych i astronomicznych, za pomocą barometru oznaczył dokładnie położenie hypsometryczne miejscowości między Damaszkiem i Jerozolimą (w Petermann'a Mittheilungen, 1866 n. 3, i w Zeit-schrijt fur allgemeine Erdkunde, Berlin 1 860 t. IX s. 40 2; 1861 t. XI s. 164), jako też ich długość i szerokość geograficzną. Książe de Luynes zbadał szczegółowo okolicę morza Martwego (ob.). R. 1865 zawiązało się w Anglji towarzystwo uczonych geografów (Palestine exploration fund), złożone z następujących osób: Layard, Fergusson, Wilson, Grove, H. Ra-wlinson i in.; do nich przyłączyli się i zagraniczni uczeni: ksiądz Bour-genoud, Sepp, Unger, Rosen, ksiądz Haneberg, Van de Velde i in. Program tego towarzystwa, zredagowany przez dra Grove (w Athenaeum z 2 9 Kwiet. 1865), wskazuje członkom za zadanie: l) sporządzić dokła-mappę kramy> żeby na niej były wymienione wszystkie miasta, wsie,
