70 Geddes. tolików postępowanie takie gorszyło; G. wyznaje to w sposób również zgryźliwy i nieprzyzwoity. „Niewiadomość, zazdrość i złość od dziesięciu lat w postaci mnichów, duchownych, udanych pobożnyiów, stara się o sponiewieranie moich prac i zabicie mej dobrej sławy" (cf. Adress to the pubie by dr. Geddes 1795). Drugi poszyt tłumaczenia, obejmujący księgi Sędziów, Królewskie i Paralipomenon, ukazał się r. 1797 i dat poznać zapatrywanie G'a na natchnienie ksiąg świętych w tak wyraźny sposób, że sami anglikańscy teologowie z oburzeniem odwrócili się od niego, nazywając go niedowiarkiem, libertynem, narzędziem djabła. W przedmowie do tego drugiego zeszytu, G. jawnie występuje pko nauce powszechnego Kościoła o natchnieniu ks. św. Podług niego, Pismo św. jest dziełem czysto ludzkiem, pisarze śś. nie mieli żadnej assystencji boskiej, mogli się tak dobrze mylić, jak wszyscy historycy, nie mieli oni ani więcej od innych nanki, ani bystrzejszego sądu. G„ pomimo że nie uznawał powagi Papieża, głosił się katolikiem. Swoje opinje o Piśmie św. G. wypowiedział jeszcze w oddzielnej broszurce, wydanej w Londynie 1800 r., p. t. Critical Remarka on the Hebrew Scriptures, vol. I containing remarks on the Pentateuch. Historja stworzenia, upadku i t. d. są to wszystko dla niego myty; napróżno siliłby się kto odszukać raju ziemskiego, który podobno nigdzie nie istniał, tylko w głowach mytologów. Co do r. 8 w. 18 księgi Exodus, nie radzi dawać wiary nieznanemu pisarzowi hebrajskiemu, ani przypuszczać cudów tam, gdzie nie ma dostatecznych dowodów. „Ani Mojżesz, ani magowie nie mogli zmienić lasek w węże, jak to napisano w Exod. 7, 8. Jest to płód żywej wyobraźni, a co najwięcej szarlatanerja obudwóch stron." G. wszakże obstawał jeszcze r. 1787 za bóstwem Chrystusa przeciwko Prie9tley'owi. W tymże czasie począł bronić katolików angielskich przeciwko fanatycznym protestantom, domagając się zniesienia surowych praw, ciążących na Kościele katolickim. A modest apologtj for the roman catholioe of Great Britan, adreesed to edl moderate protestanta (Lond. 1800.) Ale obrona jego była przeplatana napaściami na Stolicę Apost. „Zawsze, utrzymuje on, katolicyzm katolików angielskich był łagodniejszy, umiarkowańszy jak innych narodów." Obawiającym się, aby zwolnienia uczynione katolikom nie posłużyły do przywrócenia wpływu tak zwanego papizmu, odpowiedział: „że zdrowy rozsądek współrodaków powinien być dostateczną rękojmią do usunięcia tych obaw." Zapominał, że katolicy angielscy liczyli wielu wyznawców, odznaczających się czystością wiary i stateczną wytrwałością, nietylko pomiędzy duchownymi, ale i świeckimi. G. argumenta swoje antybiblijne czerpał z dzieł egzegetów racjonalistów niemieckich i często na nich się powołuje. Prócz Eichhorn a i Michaelis'a, powołuje się też na Paulusa, swego przyjaciela; miał pod ręką dzieła Dathe'go, Rosenmoller'a, Jerusa-lem'a, Schulze'go i t. d. G. um. 26 Lutego 1802 r. Jeżeli Picot (Biogr. Univ.) dobrze był poinformowany, G. miał otrzymać rozgrzeszenie na łożu śmiertelnem; w takim razie musiał niezawodnie odwołać swoje błędy, co zresztą tem łatwiej mogło mieć miejsce, że w opinjach jego przemawiała więcej namiętność niż rozwaga. Całkowity wykaz dzieł Geddesa znaleść można w Reuasa, Anglja uczona, z 1770 — 1 790 p. 148, i 1790—1803 t. I p. 388. Cf. Good, John Mason: Memoirs of the life and writings of. Alei. Geddes, London 1803. (Kerker). A. B.
