Galilea. 17 w północnej stronie Palestyny, w pokolenia Neftali, obejmująca miasto Cedes, a jako stykająca się z pogańskim krajem, zamieszkana po większej części przez pogan i z tego powodu zwana gelil haggoim—okrąg narodów (Isai. 8, 23. al. 9, i), r«XtXata <łXX&efóXo)V Galilea cudzoziemców (I Mach. 5, 15), raXcXata twv (Mat. 4, 15), Gal. narodów, albo erets haggalil—ziemia okręgu (III Reg. 9, U. Cf. Jos. 21, 32. I Par. 7 76). Przedimek ,"J (i), dodawany do wyrazu gelil (IV R. 15, 29. Jos. 20, 7. 21, 32), wskazuje, że to jest imię pospolite, nie własne. Ztąd pokazuje się, jak jest myluem twierdzenie, że w Jos. 13, 2. 20, 7. 21, 32 jest interpolacja, lub że cała księga Jozuego zmyślona, skoro w niej spotyka się wzmianka o Galilei, która jest prowincją, utworzoną dopiero w ostatnich czasach narodu żydowskiego. Galilea narodów była od dawna: w niej prawdopodobnie leżało także Haroseth narodów (hebr. Haroszeth haggoim; haroszeth—rzemiosło, zwłaszcza ciesielstwo, kamieniarstwo), która po śmierci Aoda zajął Sisara, hetman króla chananejskiego Jabiua, i uciskał lud izraelski (Jud. 4, 2 —16). Iliramowi tyryjskiemu, za cedry, jodły i złoto, Salomon darował 2 0 miast „w ziemi Galii" (b'eretz haggalil. III R. 9, 11), co prawdopodobnie znaczy okrąg Chalul (Wulg. Gabul) na północy Palestyny, już za granicami pokolenia Neftali- (Jos. 19, 2 7), zawsze jednak obok tego ostatniego i obok Galilei narodów. Może okrąg ten należał do Izraelitów od czasów Dawida, który posiadłości izraelskie swemi podbojami znacznie rozszerzył. Wyrażenie Ueretz haggalil może znaczyć obok, naprzeciw ziemi, równie dobrze jak w ziemi G. Galilea ta stanowiła później t. zw. wyższą Galileę.—2. G. za czasów Chrystusa Pana nazywała się północna prowincja palestyńska, między morzem Śródziemnćm a Jordanem (cf. Luc. 8, 2 6). Granicami jej były: góra Karmelu z po-łud.-zach.; od polud.-wsch. Scythopolis (Betsan); od wschodu Jordan i jezioro Genezaret oddzielało ją od Perei i Gaulonitydy (Joseph. Flav. Da bel. jud. III 3, l); na północy sięgała pod Tyr. Góry Karmelu i Pto-lemaida nie należały do G. (ib. II 18, 9). W jej przeto granicach mieściły się dawniejsze posiadłości pokoleń: Aser, Neftali, Zabulon i część Isachara. O podziale G. na wyższą (północną) i niższą (południową) wspomina Euzebjusz (Onomast.)-, dokładnie zaś podaje go Józef Flawjusz (op. c. III 3, l. cf. II 20, 6. i Antiq. V l, 2 2). G. północna była górzystą i zaludnioną przez pogan: Fenicjan, Syryjczyków, Arabów (Strabo, Rer. geogr. XVI 7 60) i Greków (Jos. FI. Vita 12), ztąd poszła jej nazwa: Galilea narodów. G. niższa miała ludność w większej części żydowską; w niej były góry Sepphoris (SefurieJ, Tabor, Ilermon mniejszy i Gel-boe. Góry galilejskie od północy łączą się z Libanem, są skaliste i dzikie; w poludniowo-zachodniej stronie przemieniają się w długie wzgórza, te zaś od strony morza Śródziemnego rozszerzają się w równiny, a od południa kończą się doliną Jezrael. Wewnątrz też cala kraina poprze-rzynana jest licznemi dolinami. Prawie przez środek G'i przechodzi bardzo starożytny i ożywiony trakt handlowy, via maris. Trakt ten wychodzi z Ptolemaidy, w poludniowo-wschod. kierunku idzie przez góry na Nazareth, przy równinie Ezdrelon skręcał ku północy i wschodowi do Tyberjady, ztamtąd szedł równolegle z brzegiem jeziora Genezareth na północ, a przez most na Jordanie (dziś most Jakóba?) prowadził do Damaszku i łączył dalsze kraje z miastami portowemi morza Śródziemnego. Encykl. T. V. 2
