Historycy mówią, iż franciszkanin Krystyn Gozdawa, ok. r. 1361 został pierwszym bpem halickim; Jakób Strepa na tejże zasiadł stolicy; Jędrzej Wasilo Jastrzębiec, pierwszy bp wileński 1387 r.; po nim Jan Plichta z tegoż zakonu; Jakób litwin tamże ok. r. 1400; Eryk Mora bp przemyski 1375; Maciej Janina bp przemyski 1400; Tomasz Himpergvey de Sienno miał być bpem chełmskim r. 1359; Anzelm, pierwszy bp warmiński 1262 r. i inni. Franciszkanie też, naprzemian z dominikanami, bywali powoływani na biskupią stolicę w Multanach i Wołoszczyznie. Zakon, tyle świetny w początkach, upadł następnie w rozterkach swoich wewnętrznych, iż sprawdziło się na nim stare przysłowie: concordia res parvae crescunt, discordia magnae dilabuntur. Nie same bowiem kassatv, lecz i wewnętrzne powody zmniejszały liczbę jego członków, a razem i konwentów. Szczupłe źródła do historji franciszkanów wskazane zostały w ciągu niniejszego ich opisu. X. S. Ch.
Franciszkanki, inaczej Klaryskami zwane, od założycielki swej św. Klary. Pobożna ta i ducha Bożego pełna dziewica, żyjąc na łonie zamożnej rodziny, porzuciła rozkosze życia i, na wzór św. Franciszka, cała oddała się dziełom pokuty i miłosierdzia. Uważając jednak, że umartwienia w cichości spełniane, jakkolwiek wysokiej u Boga nabywają zasługi, nie dość przecież wpływają na bliźnich i pociągają drugich do miłości Stwórcy, postanowiła wstąpić do klasztoru, aby goręcej służyć Panu. Z zamiarem swoim zwierzyła się ś. Franciszkowi, w Assyźu także zaprowadzającemu swoją regułę zakonną, a seraficki ten młodzieniec przyrzekł jej swoją pomoc. W tym celu naznaczył dzień 9 Marca 1212 r., w którym ś. Klara, z towarzyszkami podobnie myślącemi, udała się do kościółka „Portiuncula“, za miastem położonego, aby wieczny uczynić rozbrat z tym światem. Tu, u progów ubogiej kaplicy oczekiwał na nią ś. Franciszek, z braćmi zakonnymi, w ręku trzymającymi zapalone świece. Złożyły natychmiast świeckie suknie, biorąc tamże pokutnicze ubranie, poczém przez świętego zaprowadzone zostały do klasztoru benedyktynek w Saint Paul. Krewni, wielkie sobie rokujący szczęście w zamęzciu Klary, chcieli ją ztamtąd koniecznie wydobyć; lecz postanowienia jej były stałe i nieodmienne. Dla uniknienia ich odwiedzin przeniosła się nawet do benedyktynek w Panso, dokąd wstąpiła i siostra jej bł. Agnieszka. Rodzina napróżno i tutaj czyniła usiłowania w odzyskaniu choć jednej siostry, i zostawiła je w klasztorném zaciszu. Wkrótce oddano Klarze dom przy kościele ś. Damiana w rodzinnem mieście Assyżu, w którym została przełożoną. Liczba pokutnic prędko wzrastała i już w roku następnym założono drugi klasztor w Hispelo, a wnet i po innych miejscach. Ponieważ główną zasadą tych zakonnic było naśladowanie reguły ś. Franciszka, więc też nazwanie ubogich panien przyjęły. Sam jednak klasztor u ś. Damiana był pod zarządem ś. Franciszka; innym kardynał Hugolin, wysłany przez Pap. Honorjusza III, nadał regułę benedyktyńską i ubiór oddzielny. Na prośby ś. Klary, otrzymał wkrótce jej konwent od ś. Franciszka regułę, z 12 rozdziałów, prawdziwie pokutną i surową. Posty ustawiczne, ubóstwo zupełne, modlitwy ciągle, milczenie, praca i posłuszeństwo: oto jej treść i główne punkta. Wizytatorem ich miał być zawsze jeden z ojców zakonu. Regułę tę potwierdzili Papieże: Innocenty IV 1253 r., Aleksander IV 1255 i Urban VIII 1623 r., a Eugenjusz IV r. 1447 oddał klaryski pod zarząd zakonu franciszkańskiego. Ta reguła od r. 1253, z rozkazu Sto-
