urywki podał ks. Jakób Piasecki, prowincjał, do Pamiętnika religijno-moralnego, poczynając od tomu IV—XII. — Prowincja polska pod tyt. św. Franciszka, zajmująca 26 miejsce, według atlasu dwakroć wydanego w Rzymie pod tyt. Tabulae topographicae omnium Provinc. Regularium Ordinis Min. S. Francisci Conventualium. przed r. 1773 obejmowała klasztorów męzkich 30, żeńskich 4. W Wielko-i Mało-Polsce, oraz w części Prus się rozciągając, podzieloną była na 4 kustodje. Kustodja gnieźnieńska, z 9 klasztorami męzkiemi i 3 żenskiemi (w Gnieźnie, Kaliszu i Szremie). 1) Gniezno miało kośc. franciszk. pod tyt. Wniebow. N. P., starej budowy, murowany, obszerny, o 9 ołtarzach, ok. r. 1270 wystawiony, lub, jak chce ks. Maurycy Kiełkowski (Sława sługi Bożey Jolenty, Poznań 1723 str. 96), zaraz z franciszkankami r. 1259, przez Bolesława Pobożnego, księcia kaliskiego; roku więc 1270 nastąpiło raczej tylko potwierdzenie dawniejszej fundacji. W kościele był obraz cudowny N. P. Częstochow., około r. 1660 z domu szlachcica Władysł. Mituszewskiego tu przeniesiony. Obok tego kościoła klaryski miały swą obszerną kaplicę św. Bartłomieja, kratami żelaznemi oddzieloną. Zakonnicy codziennie śpiewali uroczyście jutrznię, laudes, tercję i nieszpory, a zakonnice prymę, sekstę, nonę i kompletę. Na ścianach kościoła wisiały 43 portrety znakomitych osób, tamże pochowanych, a nadto wielki obraz, przedstawiający Henryka Kietlicza, arcyb. gnieźn., z tego zakonu, r. 1281, krewnego św. Jadwigi, księżny szląskiej. Akta swoje utracił klasztor w pożarze r. 1511 i 1618, resztki zaś w napadzie Szwedów, gdy ze srebrem kościelném zagrzebane w ziemi wilgotnej, tamże zgniły. Po tych klęskach budowa staraniem gwardjanów: Bernardyna Pawłowskiego († 1626), Stefana z Tarczyna, Stefana Jasińskiego (1743 r.) i Franc. Katowskiego (1747) do porządku przywiedzioną została. Z klasztoru tego zakonnicy zastępowali w katedrze gnieźn. kanonika kaznodzieję, z których Stan. Szczepanowski kazania swoje drukował (w Krak. 1761 fol.). 2) Poznań otrzymał najprzód dom dla chorych franciszkanów r. 1639, w którym Msze pozwolono odprawiać od r. 1643, a dalej wystawić kośc. i kl. Sprzeciwiali się temu bernardyni i zakony żebrzące, lecz, przy protekcji bpa pozn. Andrzeja Szołdrskiego i innych panów, potrafili fran. swego dokazać; największą zasługę położył w tym względzie Wojciech Zawadzki, definitor, który tu um. 1680 r. Szwedzi jednak 1655 r. wszystko spalili. W trzy lata dostał zakon kośc. św. Rocha z parafją, do którego drewniany klasztor przybudowano. Wkrótce, 1665 r., zaczęto budować nowy kl., z kościołem św. Antoniego, w dogodniejszém miejscu, na wzgórzu pod zamkiem, dokąd się r. 1675 zakonnicy przenieśli. Ołtarze robili franciszkanie: bracia Antoni i Adam Szwachowie, rodem z Czech; ich też pracy są obrazy i malatury. W r. 1728 zgorzał kl., lecz kośc. ocalony. W r. 1733 budynek z gruzów podniesiony. Kaplica loretańska z cudownym obrazem N. M, P., oraz inna z relikwjami św. Teodora męcz. i z imitacją schodów świętych, licznemi odpustami obdarzone. Klerycy zakonni odbywali w kl. pozn. studja teologji i filozofji. Obszerniejsza wiadomość w dziele Józefa Łukaszewicza: Krótki opis histor, kośc. paroch. w dawnej djec. pozn., Poznań 1858 t. I str. 94 i 75. O cudownym obrazie poznańskim wyszły kazania i opisanie, pod tyt. Nowosiedliny Przenajśw. Bogarodzice, p. ks. Jacka Bięniędę, franc., w Poznaniu 1672, in-4. 3) Kalisz otrzymał fundację franciszk. od Bolesława Pobożnego, księcia
