koronę, troskliwie podżega spory o tę koronę wynikłe. Nie dozwala on Benedyktowi XII uwolnić od cenzur Ludwika i udać się do Rzymu, dokąd go mieszkańcy zapraszali. Cały świat chrześcjański oburza się na Francję, wszyscy żalą się głośno na papieży-francuzów. Długa wojna między Francją i Anglją przynosi w rezultacie wzmocnienie władzy królewskiej, grabież majętności kościelnej, tyranję sądów i parlamentów, niewolę Kościoła tak ciężką, jakiej jeszcze nigdy poprzednio nie doświadczał. Prałaci uskarżają się na nadużycia urzędników, ci znowu obwiniają biskupów. Wezwani biskupi, stawają wszyscy w Paryżu na dzień ś. Andrzeja 1329: chodzi głównie o pogodzenie zagniewanych na siebie jurystów i prałatów duchownych. Obie strony występują z długiemi obronami: adwokaci napadają gwałtownie na juryzdykcję biskupią i sprawa kończy się na oświadczeniu, iż jeśli biskupi do przyszłego Bożego Narodzenia nie usuną niedostatków i nadużyć, to król chwyci się środków, jakie mu wskaże dobro państwa i korony. Państwo staje się wszechwładném; Kościół w poniżeniu. Gdy Jan XXII stał się niedogodnym korony, grożą mu oskarżeniem o herezję, sądem soborowym i stosem. Nie lepiej traktowany jest Benedykt XII. Daremne są skargi ludzi dobrej woli i narzekania: wszystko idzie niepomyślnie, i gdy król Filip de Valois umiera, pozostawia królestwo w ruinie, spustoszone przez Anglików, wycieńczone podatkami. Więcej przedsiębiorczy, waleczny, lecz nieczystych obyczajów syn Filipa, Jan, tak samo jak i ojciec nadużywa swej władzy. Lud i duchowieństwo zostaje ofiarą ucisku. Karol V, który jako syn po nim nastąpił (1364—1380), tą samą idzie drogą; położenie Francji wymagało pokoju i Karol umiał dać go krajowi. Mieszkańcy miast poczynają się zbogacać, rozwija się handel; lecz Kościół, jak dawniej tak i teraz, srogiego doznaje ucisku. Na Papieży jednak monarcha francuzki traci swój wpływ dawniejszy. Już Urban V wrócił do Rzymu, choć przed śmiercią († 1370) wrócił do Avignon (ob. Urban V). Grzegorz XI idzie za radą ś. Katarzyny z Sienny, zrywa nakoniec te sieci intryg, jakiemi polityka francuzka związała papieztwo, i rozpoczyna znowu rezydencję Papieży w stolicy świata katolickiego (1377 r.). Wówczas to, powodowany zemstą, władca francuzki przechodzi na stronę antypapieży, których szereg rozpoczyna Robert z Genewy, obrany w Avignon pod imieniem Klemensa VII. Tak rozpoczyna się głośne w swoim czasie odszczepieństwo zachodnie, o którem obszerniej ob. w artt. Avignon, Piza, Konstancjeński sobór, Gerson, Piotr de Luna, Urban VI, Bonifacy IX, Innocenty VII, Grzegorz XII, Aleksander V, Jan XXIII. Nieład w państwie dochodzi wówczas do najwyższego stopnia, książęta krwi powstają przeciw monarsze i grożą Francji domową wojną. Zawezwani Anglicy przybywają i rozpoczyna się walka, lecz nic już nie może podziałać na dwór królewski, demoralizujący wszystko niepohamowaną swoją żądzą rozkoszy. Tymczasem Sorbona pracuje szczerze nad usunięciem smutnego rozdwojenia. Z razu nie chce o tém ani nawet słyszeć Karol VI (1380—1422) i okazuje swe największe niezadowolenie, lecz w końcu 1393 r. daje nieco łaskawsze ucho jej radom i przyjmuje w d. 30 Czerw. 1394 r. wręczony sobie memorjał, w którym Sorbona podaje trzy sposoby zakończenia odszczepieństwa: cessję, kompromis, lub sobór. R. 1395 w Lutym zbiera się liczny synod prowincjonalny w Paryżu i wypowiada przekonanie, iż dobrowolna zgoda dwóch Papieży jest najprostszym sposobem. To
