nie kwitnącym aż do tak zwanej reformacji; mieli drugi dom w Wyborgu, gdzie także był klasztor dominikanów, jak również w Kökar na wyspie Aland. W wyższych jednak, dalszych od morza prowincjach, jeszcze i w półowie XV wieku nie było innych mieszkańców, prócz koczujących Lapończyków; niepodobna tam było urządzić stałych parafji, jak w przybrzeżnych stronach Finlandji, i kapłani tam po dawnemu pobierali na utrzymanie swoje i Kościoła daniny z futer gronostajowych, wiewiórczych, ze skór cieląt morskich, ptastwa, zwierzyny i t. p. Tu też najdłużej utrzymało się bałwochwalstwo, obok panującej już wiary chrześcjańskiej. Cf. Friedrich Rühs, Finnland u. seine Bewohner, Leipzig 1809. (Seiters). H. K.
Firanki, w Ceremoniale vela pendula, albo po prostu vela. Rubryka Mszału w wielki czwartek każe miejsce na zachowanie Najświętszego Sakramentu przybrać ozdobnie w firanki; wzgląd tylko mieć trzeba, ażeby kolor ich, jak cały przystrój, odpowiadał uroczystości. Upodobanie naszego ludu wieszania po ołtarzach firanek należy miarkować względami porządku, estetyki i bezpieczeństwa od ognia. X. S. J.
Firmicus Maternus Julius, znanym jest w literaturze chrześcjańskiej z jednego tylko swego dzieła, treści apologetycznej: De errore profanarum religionum libellus ad Constantium et Constantem Ąagustos (ok. r. 350). Różni się on tém od poprzednich apologetów, że nietylko wraz z nimi zwalcza bałwochwalstwo greckie i rzymskie, ale jeszcze dotyka bóstw narodów barbarzyńskich, o ile je znał, a cesarzom radzi, żeby przemocą wytępili wszelkie ślady poganizmu. O osobie samego Firmika to tylko wiadomo, że był rodem z Sycylji, bo o tém wspomina na początku tej apologji. Jedni mają go za jedno z tegoż imienia astronomem (J. Firmi Maternici Matheseos s. astronomicor. ll. 8, Venet. 1501, Basil. 1551), bo i ten także pochodził z Sycylji, i utrzymują, że się z popganizmu nawrócił; drudzy zaś naszego apologetę odróżniają od astronoma, bo styl apologji jest poprawniejszy niż w dziełach astronomicznych. Wydania: ed. Mat. Flacius Illiricus, Argentor. 1562; ap. Caillau et Guillon, Collect. SS. Eccl. PP. t. 17 (1830); Migne, Patrol, lat. t. 12 ; ed. Fr. Münter, Havniae, 1826; ex recens. C. Bursiani, Lips. 1856; ed. Oehler, ap. Gersdorf, Bibl. Patr. latin. vol. XIII, i w in. Bibliothecae PP.; ed. C. Halm w Corpus scriptor. eccl. ed. Academ. Vindobon. t. II, r. 1867. Cf. J. A. Fabricii, Bibl. lat. med.; I. M. Hertz, De Jul. F. M. ejusque inprimis De errore prof. rel. libello, Diss. Havniae 1817 i Münter’a prolegom. przy wyd. F’a. X. W. K.
Firmiljan, bp Cezarei. Pochodząc ze znakomitej rodziny, odebrał troskliwe wychowanie i z głęboką nauką łączył przykładną pobożność. Pospołu z Grzegorzem Cudotwórcą uczył się głównie w szkole Orygenesa, którego szczególnym był czcicielem. R. 233 objął stolicę biskupią w Cezarei, w Kappadocji, i na tém stanowisku brał czynny udział we Wszystkich sprawach swego czasu, tyczących Kościoła, mianowicie w sporze o ważność chrztu, udzielonego przez heretyków. Za Tertuljauem (De baptismo c. 15, De pudicitia c. 19) poszło w praktyce kilku biskupów na wschodzie, i dwa synody, zgromadzone w Iconium i Synnada, na które zebrali się biskupi z Frygji, Galacji, Cylicji i innych pobliskich prowincji, i oświadczyli się przeciw ważności chrztu heretyków. Przeciw nim wystąpił Papież Stefan, przywodząc, na poparcie swego zdania, podanie Kościoła rzymskiego. Przeciwnie F. twierdził, że nieważność chrztu here-
