zasadę i istotę religji, jest nauką o religji, a mianowicie najprzód o religji w ogóle, a następnie w szczególności o religji objawionej. Nauka ta presupponuje już metafizykę i etykę, a przynajmniej ogólną część tej ostatniej; ponieważ, przystępując do rozwiązania pytań filozofji religji, powinniśmy mieć już dowiedziony byt Boga, wyświecony jego stosunek do stworzenia, a szczególniej do człowieka, wykazaną nieśmiertelność i duchowość duszy, jak i przeznaczenie ostateczne człowieka. Bez tego zrozumienie religji niepodobne: sam fakt religji byłby wówczas nierozwiązalną zagadką. Filozofja religji jest jedną z dopełniających części filozofji w ogóle, ponieważ ta ogólne swoje zasady stosuje do pewnej szczegółowej sfery poznania, do religji, ażeby faktu tego, t. j. religji, pozyskać filozoficzne wyrozumienie. Wiele bardzo pisano w nowszych czasach o filozofji religji z rozmaitego stanowiska. Pomijając innych, wymieniamy nastęnych: Kant, Die Religion inner der Granzen der reinen Vernunft; Schleiermacher, Reden fiber die Religion; Zimmer, Philosophische Religionslehre; Fichte, Anweisung zum seligen Leben, oder Religionslehre in Vorlesungen; Gerlach, Grundriss der Religionsphilosophie; Schelling, Phil. der Olfenbarung; Hegel, Religionsphilosophie; Taute, Religionsph. vom Standpnnkte der Phil. Herbarts i t. d. Pożytku z tych racjonalistowskich robót bardzo można mieć mało; za to zalecić można następne prace: Bergier, Traité de la vrai réligion: Storchenau, Philosophie der Religion; Sailer, Grundlehren der Religion; Rothenflue, Compend. phil. relig., w jego Institut. phil.; Perrone, Tractates de vera religione, w jego Dogmatyce; Stöckl, Grundriss der Religionsphilosohpie, Mainz 1873. Cf. artt. Religja, Objawienie, Kościół. N.
Finetti Franciszek, włoch, ur. 1 Kwiet. 1762, był kanonikiem w Ferrarze, gdy r. 1814 wstąpił do jezuitów. W zakonie pełnił obowiązki kaznodziei, nauczyciela, rektora kollegjum rzymskiego i in. † 13 Kwiet. 1842 r. Napisał: 1) La Storia evangelica esposta in sacre lezioni, Rom. 1836—37, Torino 1837, 4 tt. (inne wyd. Neapoli 1850, Firenze 1838 są w 1 t.); przekł. franc, p. t. Conférences sur l’hist. evangelique, on 1853, ib. 1854, 2 v.; z franc, na pol. przełożył ks. J. Dziubacki, kan. h. lubel. vice-reg. i prof, semin. metrop. warsz. (Nauki hist, ewangelicznej miewane w Rzymie etc. t. 2 Warsz. 1858). 2) Storia del Testamento Antico esposta in sacre lezioni, Roma 1830—40, 6 v. 3) Atti degii Apostoli esposti in sacre lezioni, ib. 1842. 4) Paneginci e orazioni del R. P. Fr. Finetti, Pisa 1832—36, 3 v., Torino 1838; w zbiorze są niektóre panegiryki drukowane poprzednio osobno. 5) Prediche postume, Roma 1845, Nizza 1845 i in. Ob. De Backer, Biblioth.
Finnowie (nawrócenie). W art. tym mówimy nie o całem plemieaiu Finnów, ale o Finnach w znaczeniu ściślejszem, t. j. o ludzie zamierającym północno-zachodnią część dzisiejszej Rossji europejskiej. Często ponawiano od czasu św. Ansgarego (835) usiłowania, mające na celu oprowadzenie wiary chrześcjanskiej nietylko na półwyspie Skandynawskim, ale i w prowincjach Bałtyckich, Liwonji, Kurlandji i Estonji, nie mogły nie wywrzeć niejakiego wpływu i na pograniczne tym prowincjom plemię Finnów. Ze względu jednak na jeograficzne onegoż położenie, wpływ ten był tylko pośredni i chwilowy; bo missjonarzom, z Niemiec przybywającym do Liwonji i Estonji, bliższy na północ i łatwiejszy do
