bór jednak nie zakończył się jeszcze i, z powodu rokowań z innemi kościołami wschodniemi, trwał jeszcze sześć lat, przez które odbyło się siedm sessji, z których pięć we Florencji, a dwie ostatnie w Rzymie. Na pierwszej z tych sessij, 4 Wrz. 1439 r., rzucił sobór ekskommunikę na odszczepieńczych bazylejczyków, którzy odsądzili Eugenjusza od tronu papiezkiego. Przed odjazdem greków przybyli jeszcze do Florencji ormjanie. Jak poprzednio z grekami, tak teraz z ormjanami ciągnęły się długie dysputy religijne i rokowania i zakończyły się wreszcie zupełnem ich połączeniem z Kościołem i wyrzeczeniem się z ich strony eutychjanizmu. Dla lepszego utwierdzenia ich w tej świętej jedności, dał im Eugenjusz w dekrecie zjednoczenia, w bulli Exultate Deo, krótki wykład prawdziwej wiary, zazwyczaj nazywany Dekretem Eugenjusza dla Ormjan (Decretum Eugenii pro Armenis). Dekret ten podaje ormjanom za normę wiary symbol soboru konstantynopolitańskiego pierwszego, z dodatkiem Filioque i z obowiązkiem śpiewania w kościele tego wyznania wiary przynajmniej w niedziele i większe święta; 2) przypomina im naukę soboru chalcedońskiego o dwóch naturach, a jednej osobie J. Chrystusa; 3) przypomina naukę szóstego soboru o dwóch wolach i sposobie ich działania. 4) Ponieważ ormjanie eutychjańscy przyjmowali tylko trzy pierwsze synody, mianowicie: nicejski, konstantynopolitański i efezki, a inne odrzucali, jako nestorjańkie, przeto tu wkłada się na nich obowiązek uznania tak soboru chalcedońskiego, jako i innych po nim następująch, a prawnie zebranych. 5) Następnie idzie zwięzły wykład nauki katolickiej o św. sakramentach; poczém 6) zaleca się im, jako krótka reguła wiary, którą zawsze należałoby mieć na pamięci, wyznanie św. Atanazego: Quicunque vult etc.; 7) podaje się im spis ksiąg Pisma św., przyjętych przez Kościół, jako kanonicznych, i 8), dla zachowania zgodności, zobowiązują się ormjanie do obchodzenia swych świąt tych samych dni, co łacinnicy i grecy. Po przyjęciu tego dekretu, rzecz z ormjanami była załatwiona i kolej przyszła na jakobitów. Traktowanie z ich posłem Andrzejem, opatem klasztoru św. Antoniego w Egipcie, szczęśliwie się powiodło, tak, iż r. 1441 Eugenjusz mógł wydać dekret zjednoczenia w bulli Cantate Domino. Dekret ten w istocie swej zawiera toż samo, co i poprzedni. R. 1442 synod przeniesiony został do Rzymu. Tutaj pozyskali najprzód oddzielny dekret zjednoczenia etjopowie, także jakobityzmem przejęci, następnie syryjczycy (1444 r.), którzy błądzili szczególniej w nauce o pochodzeniu Ducha św., nareszcie (1445) nestorjańscy chaldejczycy i monetelizmowi hołdujący maronici. Na tém zakończył się ten pamiętny w dziejach kościelnych sobór. Że pracowite jego dzieło w głównej swej części niebawem się zerwało, winą tego nie jest ani sobór, ani Papież. Akta tego soboru znajdują się w kollekcjach akt soborowych: Mansi XXX 455 i Supplem. V 193; Coleti XVIII 1; Harduin IX 1; Labbé XIII 1, 285; Collect, reg. XXXII l i XXXIII 1. Cytowane w niniejsz. art. akta p. t. Sanctum Florentinum Concilium editum a monacho benedictino (Romae 1865, przekł. łac.; osobno t. r. wyszedł tamże tekst grecki) pisane były przez obecnego na soborze greka, przychylnego unji. W przeciwnym zupełnie duchu jest Vera historia unionis non verae inter graecos et latinos, sive Concilii Florentini exactissima narratio, graece scripta per Sgluestrem Sguropulum (Syropulum) magnum ecclesiarcham, qui concilio interfuit. Transtulit in sermonem latinum, notasque ad calcem libri ądjecit Rob. Creygh-
