dem konstytucji w nim zamieszczonych, a przenosi się do późniejszych, dopóki znów do jakiego zbioru „autentycznego“ nie wejdą, i t. d. (cf. Decretales). Różnica między konstytucjami, znajdującemi się w autentycznych zbiorach Dekretaljów, a extravagantami jest ta, że gdy ostatnie obiegały tylko w kopjach prywatnych, autentyczność mogła ulegać wątpliwości, przez co traciły na powadze swojej; gdy przeciwnie, konstytucje w zbioize autentycznym będące, wątpliwości podlegać nie mogły; moc jednak obowiązująca jednych i drugich jest ta sama, o ile tylko konstytucje te, szczegółowo brane, są autentyczne. Z tego powodu sobór bazylejski, jak z jednej strony mylnie przyjmował, że rezerwaty papiezkie, w extraragantach się znajdujące, mniej obowiązują od innych, które są w Corpus juris can., tak z drugiej miał ku temu podstawę w zasadzie że prywatne odpisy konstytucji nie są równe autentycznemu zbiorowi. Dziś nazwa Extrav. pozostała przy dwóch zbiorach Decretalium: 1) Extravagantes Joannis XXII i 2) Extrav. communes, które, lubo prywatną powagą zebrane zostały, jednakże w Corpus jur. can. zajęły miejsce po Clement. Po Clement, najrzód 3 konstytuaje Jana XXII z r. 1317 zebrał i glossami opatrzył Wilhelm de Monte Lauduno (r. 1347), później Zenzelinus de Cassanis (ok. r. 1325) w jeden zbiór połączył 20 innych konstytucji tegoż Papieża z lat 1316—1324. Pod koniec XV w. Jan Chappuis i Vitalis de Thebes, proszeni o wydanie całego Corpus juris can., wraz z konstytucjami niedrukowanemi, wydali zbiór Zenzelina p. t. Extravagantes Joannis XXII. Chappuis podzielił je na 14 tituli; nadto, zebrał z różnych wydań około 70 innych konstytucji i te nazwa; Extrav. communes, bo zawierają w sobie postanowienia różnych Papieży. E. comnmnes podzielił Chappuis na 5 ksiąg, odpowiednio do Decretales Grzegorza IX, a księgi na tituli; czwarta księga pozostała tylko w nadpisie, bo nie było konstytucji, któraby treścią swoją odpowiadała materjom czwartej księgi Dekretaljów. W nowém wydaniu (1503 r.) Chappuis pomnożył Extr. communes 3-ma konstytucjami Jana XXll, z glossami Wilhelma de Monte Lauduno (Ob. Bickell, Ueber die Entstehung und d. heutigen Gebrauch der beiden Extravagantensammlungen des Corpus jur. can., Marburg. 1825). Odtąd jednakowo we wszystkich wydaniach Corporis jur. can są przedrukowywane. Co do powagi, Extrav. Joannis XXII i E. Communes mają same przez się moc praa, jak wszelkie konstytucje papiezkie; extravagantes zaś w ścisłém znaczeniu tego wyrazu t. j. decretales extra Corpus juris can. do r. 1298, ob. Decretales; późniejszych, nie pomieszczonych w Clementinae (1317), bulla publikacyjna Jana XXII wyraźnie nie zniosła; mają więc moc swoją o tyle, o ile z późniejszemi nie stoją w sprzeczności. Cf. Phillips, Du droit. eccl. dans sos sources, trad. par Crouzet, §. 28. X. W. K.
Exultet jam angelica turba coelorum... „Raduj się rzeszo anielska..“ Tak się zaczyna sławne praeconium paschale (ob.) t. j. ogłoszenie wielkanocne wzniosłe, hymn piękny w słowach i w pieniu, śpiewany przez djakona albo kapłana spełniającego ten obowiązek przy poświęceniu paschału (ob.). Ktoby był autorem tej pięknej pieśni, dotąd nie wiadomo; najwięcej zdań poważnych przemawia za ś. Augustynem; ale wejrzawszy w to, co mówi Marati i Gavant (t. I p. IV tit X n. XXIII), wątpić się godzi nawet o takich twierdzeniach, jak Marten’a i Benedykta XIV. Wyrażenie w tym hymnie: „O necessarium Adae peccatum! O felix culpa!“
