zebranego w Regensburgu, zdania w sprawie o nuncjaturach. Elektor bawarski wystąpił znowu silnie za Papieżem: arcybiskupi zaś, za radą króla pruskiego, wystąpili w Listop. 1788 z projektem zgody z Papieżem, pod warunkiem zniesienia nuncjatur. Odpowiedź papiezka nadeszła dopiero na początku 1790 r. Obszerne to pismo p. t. S. Dni nostri Pii Papae VI Responsio ad Metropolitanos Moguntinum, Trevirensem, Coloniensem, Salisburgensem super Nuntiaturis Apostolicis, Romae 1789 in-4, 336, jest pod każdym względem znakomitem dziełem, w którem jasno przedstawiony jest przebieg całej sprawy, odparte zarzuty arcybiskupów i ich zachowanie się surowo skarcone. Zapewnia tam wszakże Papież, jak to zresztą nieraz już czynił, że gdyby w wykonywaniu swej juryzdykcji który z nuncjuszów dopuścił się nadużycia, Stolica Apost. gotowa jest zawsze takowe usunąć. „Nos enim potestatem tuemur, non potestatis abusum.“ Wkrótce po nadejściu odpowiedzi Papieża, arcbp trewirski Klemens Wacław wydał 20 Lut. 1790 r. okólnik do duchowieństwa swojej djecezji, w którym oświadcza, iż odstępuje od punktacji i że, w czasach tak koniecznie wymagających jedności pomiędzy głową a członkami, daje przykład zupełnego poddania się prawej władzy. Jednocześnie wezwał swych kolegów do takiegoż kroku; o ile temu wezwaniu odpowiedzieli, nie wiadomo, to wszakże zdaje się pewném, że arcbp moguncki takiego odwołania nie napisał. Ale czego oni zrobić zaniedbali, zrobiły wielkie, niebawem następujące wypadki. Na początku 1790 r. umarł cesarz Józef II; następca jego Leopold musiał wprawdzie, w skutek domagań się elektora mogunckiego, przyrzec, że bronić będzie dawnych praw biskupich i że nie pozwoli, aby Papież zawarte przez poprzedników konkordaty znosił jednostronnie, ale i cesarz i książęta niemieccy, a szczególniej arcybiskupi-elektorowie nadreńscy mieli już o czem innem myśleć, jak o ograniczaniu władzy papiezkiej. W 6 lat po kongresie emskim, wojujący z Papieżem arcybiskupi-elektorowie musieli uchodzić ze swoich krajów przed francuzami, aby już nigdy więcej, albo na krótko tylko ujrzeć swoje księstwa. Nuncjatura monachijska przetrwała burze czasu, a punkty emskie całe Niemcy katolickie, równie jak i cały Kościół uważa za nacechowane duchem odszczepieńczym. Do najlepszych prac, napisanych zaraz po kongresie emskim, należą: Jakóba Zallinger’a Bemerkungen über das sog, Resultat des Emser-Congresses 1787. O literaturze tego przedmiotu ob. ap. Pacca, Historische Denkwürdigkeiten, Augsb. 1832; M. Stigloher, Die Errichtung der päpstl. Nuntiatur in München u. der Emser Congress, Regensb. 1866. (Rudigier) N.
Encyklika, Literae encyclicae, okólnik, od ἐγκυκλιος — w krąg obchodzący. W języku kościelnym E. oznacza okólnik Papieża do wszystkich pasterzy świata katolickiego, jako do swoich współpracowników. W encyklikach przedstawia Ojciec św. swoje zdanie o pewnych ogólnych potrzebach Kościoła, lub o pewnych panujących w opinji przekonaniach, wylewa przed nimi swoją boleść, swoją naganę, lub potępienie panujących przesądów, nadużyć i przeciwnych religji, moralności i Kościołowi doktryn, lub też wskazuje na niebezpieczeństwa, z zewnątrz zagrażające Kościołowi. We wszystkich tych okolicznościach Głowa Kościoła wzywa o współdziałanie swoich współbraci, do pracy w usuwaniu cierpień i klęsk czasu, i ο czuwanie nad ludem wiernym, przyczém wskazuje środki przeciwko złemu i ogólne sposoby ich stosowania. E. odnosi się do całego Kościo-
