Reithmeier, Gesch. d. h. Cypr., Augsb. 1848; Poole (anglikanin), The life and times of st. Cypr., Oxford 1840 (przetłum. na franc. T. Z. Collombet, Hist. de la vie et des temps de s. C., Lyon 1842); Aem. Blampignon, De s. C. et de primaeva carthaginensi ecclesia.... subest Simeonis Metaphrastae hagiographia hactenus inedita, Paris 1862. Wydania dzieł ś. C.: Opera s. Cypriani, ed. Erasmus Roterod., Basileae 1520; ed. Pamelius, Antverp. 1568; ed. Nic. Rigaltius, Paris 1648; studio, et labore Steph. Baltizii, absolvit unus ex monachis congreg. s. Mauri (Pradentius Maranus), Paris 1726 (edycja najlepsza), Venet. 1728, ib. 1758, to samo ap. Migne, Patrol, lat. t. 4—5; ap. Caillau et Guillon, Collect. ss. pp. t. XIV (Par. 1820); accesit I. Firm. Maternici tractatus, Lyon 1847; w Bibliothecae (ob.) ss. pp.; tekst krytycznie poprawiony ed. Hartell, Vindob. 1868 (w Corpus scriptor. eccl. vol. III). Przekłady dzieł ś. C-a na niemiecki wszystkie przełożył Feyerabend, München 1818; wybór pism w Reithmayr’a Biblioth. (ob. tej Enc. II s. 336); na francuzki: Histoire et oeuvres complêtes de s. C. trad. par M. l’abbé Thibaut, Tours 1868 2 v. in 8. X. W. K.
Cyranjusz Hieronim, ur. w Poznaniu na początku XVI w., dominikanin; we Włoszech pozyskał stopień doktora teologji; kapłan wielkiej świątobliwości, uczył w klasztorze poznańskim, następnie był spowiednikiem króla Zygmunta Augusta do r. 1565, w którym został prowincjałem. R. 1577 wysłał go zakon do Gdańska, aby mieszkańców tego miasta do Kościoła nawracał: tak gorliwie i skutecznie missję tę sprawiał, że Gdańszczanie, obawiając się liczniejszych nawróceń, otruli go 1577 r.
Cyrene (hebr. Kirah), prowincja asyryjska, do której Teglath-Phalasar, król assyr., przeniósł mieszkańców Damaszku, podczas wojny z Rasinem, królem tego miasta (IV Reg. 16, 9), ok. r. 742. Według jednych, szukać jej należy między rzeką Kur (Cyrus), a Araksesem (dziś Dżiban), obok morza Kaspijskiego; według innych, ma to być miasto Kurena w Medji południowej nad rz. Mardus. Ptolemaei Geogr. VII 2. Ritter, Erdkunde von Asien VI l, 5. — 2. Κυρὴνη, miasto w prowincji afrykańskiej Libya I, v. Libya Pentapolis, z którego pochodził Szymon Cyrenejczyk (Mat. 27, 32. Mar. 15, 21. Luc. 23, 26). Żydzi tam osiedli w czasach Ptolemeuszów (Joseph. Fl., Ant. XVI 6, 1; cf. I Mach. 15, 23). Cyrenejczycy mieli swoją osobną synagogę w Jerozolimie (Act. 6, 9), i wielu znajdowało się w témże mieście podczas ogłaszania Ewangelji, po Zesłaniu Ducha Ś. (ib. 2, 10); ci, prawdopodobnie, wróciwszy do domu, zasiewali w Cyrene ziarno ewangeliczne. Niektórzy także ogłaszali Ewangelję w Antjochji (Act. 11, 19—21); między ostatniemi był Lucjusz, towarzysz ś. Pawła (Act, 13, 1. Rom. 16, 21), którego podanie uznaje pierwszym bpem Cyreny. Martyrol. ad d. 6 Jun. Le Quien, Oriens Christ. II 621. Cf. Libja. X. W. K.
Cyrus, hebr. Koresz, 70 Κῦρος, król perski 536—529 przed Chr., na pomnikach klinowych Kurus. Dwojakie są o nim podania: z jednej strony stoją: Herodot (Histor. l. 1) i Djodor sycylijski (Histor. l. IV), z którymi zgadza się Mojżesz z Choreny (Histor. Armen.); z drugiej Xenophon (Cyropaedia). Według pierwszych, Astjages syn i następca Cyaksaresa, króla Medów, miał dwóch synów i córkę Mandanę. Tę wydał za wnuka Achemenesowego, imieniem Kambyzesa. Czém był Kambyzes, historycy wspomniani wyraźnie nie mówią. Wiadomo tylko, że był Persem i domy-
