w której one spoczywały, obedrzeć i zniszczyć; traktowano je iednak względniej, jak inne relikwje i pochowane w tém samém miejscu, gdzie stał poprzednio sarkofag. Na obrazach przedstawiają go jako opata, lub jako bpa, z gorejącą nad nim kolumną ognistą, jaka się raz nad nim pokazała, i z dzikim obok łabędziem, lub wydrą, które mu posługiwały. Nocą bowiem częstokroć po szyję wchodził w wodę, aby się modlić; legenda tedy opowiada, że gdy wychodził, suszyły go te stworzenia. Żywot ś. C-a opisywali: bezimienny zakonnik klasztoru Lindisfarne, współczesny Cwi, i Beda (ob.). Oba te żywoty ap. Bolland. 20 Mart.; tamże znajdują się: Liber de translationibus et miraculis Cuthberti auctore monacho Dunelmensi, z XI w.; Translatio corporis s. C. in novam tumbam a. 1054. Cf. Reginaldi monachi Dunelmensis (żył ok. r. 1165), De admirandis b. C. virtutibus, quae novellis patrata sunt temporib. ed. James Raine, Londini 1835. Raine, St. Cuthbert with an account of the opening of his tomb in Durham cathedrale, Lond. 1828. Montalembert, Les moines d’Occident, IV 389—451. (Schrödl. J. N.
Cuypers (Cuperus), bollandysta (ob.), ur. w Antwerpji 1 Maja 1686 r., do jezuitów wstąpił 1701; prosił przełożonych aby mu pozwolili udać się na misje do Indji, lecz oni inny mu kierunek nadali. † 2 Lut. 1741 w Antwerpji; mąż wielkiej nauki i pobożności. Należał do redakcji Actor. SS. od III tomu Lipca, do VI t. Sierp. Osobno wydał: Acta s. Jacobi Majoris Ap. et Mart. Hispaniar. Patroni, Antwerp. 1729 f.; Vindiciae breves pro hispanica s. Jacobi praedicatione, ib. 1731 f. (oba dzieła w Acta ss. Julii t. VI); Tract. hist. chron, de patriarchis constantinop. ab initio istius cathedrae usque ad aetatem nostram, Antwerp. 1733 f., Venet. 1751. W dziejach ś. Dominika (4 August.) bollandyści podali w wątpliwość pochodzenie jego z rodziny Guzmanów. W obronie tego rodowodu pisali: dominikanin Bremond, bezimiennie: Christiani catholici ad viros pacificos antverpienses Actor. SS. editores, eplae censoriae, quibus eorum in scribendo aberrationes, commenta, ineptiae, iniqua partium studia, mordax et irreverens stylus, aliaq. vitia aperiuntur, deridentur, emendantur (1734), i Aleksander Macchiavelli, adwokat i prof. uniwers. w Bolonji: De origine S. P. Dominici... vindiciae ex solis bononiensib. monumentis adornatae (Ferrara 1735), gdżie dokumenty fałszywe przytoczył. Cuypers odpisał obudwom w dodatku przy żywocie ś. Dominika przez o. Touron (1739), p. t. Dissert. de Guzmanico s. Dominici Stemmate, Antverp. 1740. X. W. K.
Cyborium (Κιβώριον, Ciborium). Etymologja tego wyrazu niepewna. Jedni wywodzą od κίβος (skrzyneczka) i όράω (widzę), jakoby κιβώριον znaczyło: Arca visionis (manifestationis) Domini Salvatoris; lecz ciborium nie było żadną skrzynią, jak niżej obaczymy; inni, z łaciń. cibus (pokarm), iż pod ciborium spoczywał N. Sakrament, pokarm niebieski. Dziś tym wyrazem oznaczamy pospolicie ozdobną szafkę, przeznaczoną na przechowywanie puszki (pyxis) z N. Sakramentem, zwaną też tabernaculum. Dawniej zaś ciborium nazywało się nakrycie, niby baldachin, nad całym ołtarzem się rozciągający (mowa o ołtarzu przed absydą, nie przy ścianie; kapłan był wtedy zwróconym twarzą do ludu), oparty na 2ch, 4ch, lub więcej kolumnach. Najdawniejszą o nim wzmiankę spotykamy u ś. Chryzostoma (Homil. 24 in Act. c. 19). Mówi on, że wyrabiane przez złotnika w Efezie srebrne domki Djany (Act. l. c.) by-
