bergu (znajduje się w dziełach Lutra, część XVI, wyd. Walch’a). Contarini głównie przyczynił się do tego, iż Paweł III w 1540 r. zatwierdził zakon jezuitów, bo przewidywał, iż Kościół zyska w tych zakonnikach dobrych, prawdziwie zreformowanych kapłanów. Gorliwość Contariniego w sprawach Kościoła i względy, jakie miał u cesarza Karola V, zyskane jeszcze w czasie, gdy jako poseł rzeczypospolitej Weneckiej układał pokój pomiędzy Papieżem Klemensem VII a cesarzem, skłoniły Papieża Pawła III, że 1541 r. posłał go jako legata na sejm w Ratysbonie, gdzie miano traktować o pogodzenie niemieckich protestantów z Kościołem. Protestanci liczyli wiele na kardynała, jako na człowieka uznającego potrzebę reformy. Gdy na tym sejmie przyszedł do skutku pierwszy religijny układ pokojowy, tak nazwane interim (ob. artt. Interim i Gropper), i cesarz Karol V zażądał od C-go deklaracji co do formuły tego układu, ten rzekł: „ponieważ protestanci w niektórych artykułach odstępują od powszechnej wiary katolickiego Kościoła, w których jednak, przy pomocy boskiej, kiedyś z Kościołem się zgodzą, tedy nic już czynić nie należy, tylko pozostawić rzecz całą rzymskiemu Papieżowi.“ To oświadczenie (wydrukowane u Raynalda Contin. Annal. Baronii ad a. 1541 n. 14) niektórzy tak wytłumaczyli, iż C. sądził, jakoby 4 artykuły, na podstawie których w Ratysbonie doszła do skutku tymczasowa zgoda pomiędzy dwiema stronami, nawet bez papiezkiego potwierdzenia, stanowczo obowiązywały i że nie mogły uledz zmianie, a tylko resztę należało przedstawić decyzji Papieża i soboru. Przeciw takiemu tłumaczeniu ogłosił C. urzędowe oświadczenie (przedrukowane u Raynalda l. c. n. 15). Oprócz tego, kanclerzowi cesarskiemu Granvelli wynurzył niezadowolenie z tego, że w interim poczyniono protestantom ustępstwa, szczególniej w nauce o Najśw. Sakramencie, opuszczeniem wyrażenia Transsubstantiatio, przez co mógłby kto błędnie wnosić, jakoby Kościół katolicki godził się na błędy heretyckie. Żądał także od niemieckich stanów sejmowych, ażeby zrzekli się swego planu rozstrzygnięcia sprawy religijnej na niemieckim synodzie narodowym, wrazie gdyby sobór powszechny nie przyszedł do skutku. Następnie miał C. przemowę do niemieckich biskupów obecnych na sejmie i przekładał im środki do zreformowania ich djecezji. Na ich żądanie wręczył im tę przemowę na piśmie, a treść jej zachował Raynald (l. c. n. 26). C. żądał, aby biskupi żyli bez wystawności, dobrze zarządzali dochodami, przebywali stale w swoich djecezjach, odznaczali się wzorowemi obyczajami, urzędy duchowne udzielali tylko godnym osobem, aby troszczyli się o oświatę ludu, zakładali szkoły, gimnazja i opiekowali się niemi, aby napominali rodziców, iżby ci nie posyłali dzieci do szkół protestanckich. Z tego powodu gwałtownie wystąpili przeciw niemu protestanci, zarzucając, iż chce naprawy tylko w drobnostkach i w podrzędnych rzeczach. Z drugiej strony, szczególniej po swoim do Włoch powrocie, ściągnął na siebie zarzut, iż zdradził Kościół i przystał do kacerskich nauk. Bronił się silnie przeciw temu zarzutowi, a Papież, w dowód swego zadowolenia, mianował go kardynałem legatem Bolonji. W kilka miesięcy potém um. 24 Sierp. 1542. Dzieła jego wydano w Paryżu 1571 i w Wenecji 1578 1 t. in f. Znaczniejsze tam prace są: 1) De septem Ecclesiae sacramentis; 2) Confutatio articulorum Lutheri; 3) De praedestinatione et libero arbitrio (szczególnie w obronie wolnej woli); 4) Scholia in epistolas divi Pauli (dobre objaśnienie miejsc trudniejszych); 5) De officio episcopi; 6) De pote-
