panji wspominał tylko, jako o niepewném podaniu. Wprawdzie i w kościele św. Saturnina w Tuluzie pokazują, ciało tego Apostoła, ale prawdopodobnie oba kościoły, w Compostelli i Tuluzie, miały tylko po połowie tego ciała: takie bowiem dzielenie drogocennych relikwji bardzo było w średnich wiekach w zwyczaju. Zresztą i ten prawdopodobny fakt, sprowadzenia do Compostelli kości Apostoła, legenda pomieszała z wielu niehistorycznemi dodatkami. Twierdzono mianowicie, że ciało Apostoła w tym jeszcze roku, w którym śmierć męczeńską poniósł, kilku jego czcicieli sprowadziło do Iria Flavia w Hiszpanji. Po ich śmierci nikt o tej relikwji nie wiedział i dopiero w początkach IX w. (808, 816, 825 lub 835) zwłoki te cudownym sposobem znaleziono. W zaroślach, które nad nieznanym grobem Apostoła wyrosły, wielokrotnie dostrzegano szczególne światło; zatém bp Teodomir z Iria kazały ściąć drzewa i czynić poszukiwania; tym sposobem znalazł święte ciało, które wkrótce cudami sprawdziło swoje pochodzenie. Gdy usłyszał o tém król Alfons Wstydliwy, kazał na tém miejscu wznieść kościół św. Jakóba, z którego, po różnych przekształceniach i przybudowaniach, powstał obecny wspaniały kościół. Bp Teodomir przeniósł stolicę swego biskupstwa z Iria do San Jago, które wkrótce stało się znaczném miastem. R. 1121 podniesiono San Jago do arcybiskupstwa, a pierwszy arcybp, Diego Gelmirez, zlecił dwom biskupom spisać tradycję Compostelli, tak jak ją tutaj w głównych podaliśmy zarysach. Już Baronius (ad an. 816 n. 52) zrobił jej główny zarzut, iż Venantius Fortunatus (w końcu VI w.) powiada, iż za jego czasów ciała obu Jakóbów czczono w ziemi świętej; zaś o czci św. Jakóba w Hiszpanji nic mu nie wiadomo; przeciwnie, Wincentego jako głównego świętego Hiszpanji podaje. Oto jego słowa:
Praecipuum meritis Ephesus veneranda Joannem
Diligit et Jacobos terra beata sacros. Cf. art. św. Jakób Większy.
2. W XII w. powstał rycerski zakon św. Jakóba z Kompostelli, nazwany także St. Jacob de Spada, głównie dla opieki nad pielgrzymami, a potém też w ogóle dla bezpieczeństwa dróg i obrony krajów chrześcjańskich od niewiernych (mahometan). Rycerz Don Pedro Fernandez, z Fuente Encalada, w biskupstwie Astorga urodzony, jest właściwym założycielem tego zakonu (w r. 1161), a kanonicy od św. Eligjusza czyli Loyo przy San Jago, w r. 1170 przyłączyli się do rycerzy. Wtedy więc zakon miał dwie klassy: rycerzy, którzy mogli się żenić, ale raz tylko i bardzo surową przysięgę na wierność małżeńską wykonywali, i duchownych zakonnych, którzy z biegiem czasu podrzędną klassę przy pierwszych stanowić zaczęli. Papież Celestyn III zatwierdził tę nową instytucję, a zakon wkrótce w wojnie z Maurami bardzo się odznaczył. Ponieważ wszystko, co im odbierał, mógł na własność zatrzymać, wkrótce doszedł do wielkich bogactw i znaczenia, i to było powodem, że r. 1439 Ferdynand Katolicki wielkomistrzowstwo tego i dwóch innych rycerskich zakonów, Alkantara i Calatrawa, na zawsze z koroną połączył. Wielu papieży, szczególnie Leon X (1515) i Adrjan VI (1523), zatwierdzili to przyłączenie. Roku 1835 i ten zakon zniesiono. Flores, Espanna sagrada t. III Append. pag. 50. (Hefele). W. B.
Compton v. Carleton Tomasz, ur. w Cambridge, do jezuitów wstąpił r. 1617, mając lat 24 v. 26; wykładał teologię w Liège, tamże † 1666 roku. Napisał obszerniejszy kurs filozofji (Philosophia universa,
