szukał schronienia w zamku św. Anioła, zkąd podał Monkadzie projekt ugody. Ten się zgodził, mimo niechęci kardynała, na pewne układy, i zastrzegłszy zupełną amnestję dla Kolonnów, odstąpił z wojskiem. Klemens, ochłonąwszy z przestrachu, podwoił uzbrojenia, złożył z godności i wyklął Pompejusza, rozkazał spustoszyć i zburzyć 14 miast, miasteczek i majątków, należących do Kolonnów. Pompejusz ze swej strony nie zasypiał sprawy: oskarżał publicznie Papieża o świętokupstwo i, jednomyślnie z Lanoy, usiłował szkodzić mu na wszelki możliwy sposób. Nie powodziło mu się jednak; szczęściem przybyły do Rzymu spowiednik cesarski złagodził gniew Papieża. Lanoy wystąpił znowu w roli pojednawcy i dał zapewnienie, że powstrzyma księcia Bourbon w pochodzie ku Rzymowi. Ale ten posuwał się coraz dalej w granice państwa Kościelnego, przesyłał listy do kardynała o przygotowanie nowych sił wojennych i stanął nagle pod murami Rzymu w tejże prawie chwili, kiedy Klemens, przez nową jakąś i nie pojętą oszczędność, odsyłał 2,000 Szwajcarów i rozpuszczał dzielną „bandę czarną“, tak zwaną dla żałoby noszonej po śmierci dowódcy. Skreśliliśmy (ob. art. Klemens VII) straszne sceny, jakie wyprawiało w Rzymie żołdactwo Bourbona, z samych prawie kalwinistów złożone. Niepodobna czytać bez najżywszego oburzenia ich opisu przez naocznego świadka, Pawła Joviusa. Nawet kardynał Pompejusz, przybywszy do Rzymu w dwa dni po wzięciu miasta, na tak smutny widok od łez wstrzymać się nie mógł, a mając z natury charakter szlachetny, udzielał szczodrej pomocy nieszczęśliwym ofiarom klęski. Opiekował się wspaniałomyślnie rodziną Santa Croce, która była powodem zamordowania jego ojca; na Papieżu jednak się zemścił, kazawszy spalić jego willę, którą ten mógł widzieć w płomieniach z zamku św. Anioła. Poczém jednak Pompejusz pierwszy, podał rękę do zgody. Papież musiał dać zakładników i wypłacić wojsku nieprzyjacielskiemu żołd zaległy. Po tym wstępie do uwolnienia Papieża, Pompejusz chciał uświetnić jego wyjście z zamku ś. Anioła, ale Klemens, obawiając się Moncady, wolał przebrany wyjść w nocy. Wtedy Pompejusz udał się do Neapolu i Gaety, by tam korzystnie usposobić dla cesarza szlachtę, sprzyjającą Francji. Po upływie pewnego czasu okoliczności się polepszyły dla Klemensa, a przytém i dla Pompejusza; Papież przywrócił mu (31 Sierp. 1529) wszelkie godności, z dodaniem biskupstwa Aversa. Zaraza, szerząca się w armji francuzkiej, przyspieszyła koniec wojny. Pompejusz wrócił do Neapolu, gdzie wice królewską władzę po Moncadzie objął książę Orleański. Wśród reakcji, jaką wywołały zaszłe wypadki, kardynał zdołał ocalić pewnego starca z rodziny Gaetani, który go przed 20 laty ochronił od otrucia. Pompejusz, zaszczycony przez cesarza biskupstwem Montreal, a przy zawarciu pokoju 1530 r. mianowany wice królem Neapolu, w miejsce księcia Orleańskiego, uwydatnił przy nowych obowiązkach swoją roztropność, hart ducha i nieugiętą sprawiedliwość. Chwilo wolne poświęcał ogrodnictwu i poezji. Odznaczał się hojną gościnnością i duchem żołnierskim, rad widział jak pięciu Kolonnów w cesarskich szeregach, pod rozkazami Malatesty i Stefana Kolonny, oblegało Francuzów we Florencji; w czasie wojny z Turkami posłał cesarzowi żołnierzy z dwoma swymi synowcami, Kamillem i Marsem. Jego rządy nie wszystkim się podobały: unikając zawiści, umyślił zamieszkać we Frascati, z pominięciem Rzymu, chociaż Papież dozwolił mu pobytu w tém mieście, gdy wtém z zaziębienia um. 28 Czerw. 1532. Śmierć jego opróżniła jedenaście wysokich
