nowotestamentowych. Tak np. w XIX rozd. Izajasza widział spory następców Konstantyna W., a w r. XXIII historję Karola W. Do takiego tłumaczenia Pisma św. usposobiły go jego studja rabinistyezne i opozycja przeciwko suchej, jednostronnej i racjonalistowskiej egzegezie. Fausta Socyna i jego stronników (Jerzego Enjedin’a, Jana Crell’a, Jonasa Schlichting’a, Jana Wolzogen’a Episcopius’a i in.). Ten kierunek polemiczny zjednał mu wielu stronników, szczególniej między teologami holenderskimi, nazywanych ztąd coccejanami, z których kilku rozwijało dalej jego system, jak Fr. Momma, Fr. Burmann, Krystyn Wittich, Mik. Gürtler, i inni. Nawet niektórzy luterscy nauczyciele, jak Jan Jäger w Tybindze († 1720), przyjmowali jego sposób tłumaczenia Pisma św. Przeciwników nie brakło mu także: odznaczali się pomiędzy nimi: Gisb. Voetius, prof. teol. w Utrechcie († 1676), Melchior Leydecker († 1721) i Henryk Hulsius z Duisburga († 1723). Przeciwnikami jego byli nadto arminjanie i kalwini francuzcy, jakkolwiek ci w Hollandji nie śmieli jawnie przeciwko niemu występować. Do przewagi jego metody przyczyniła się wielce, niedługo po jego śmierci, ta okoliczność, że uczniami jego byli tacy uczeni, jak Jan Braun, Herman Witsius, Abr. Gulich, Jakób Golius, Salomon Van Til, Campegius Vitringa, Jakób Gousset i inni. Dzieła Coccejus’a wydał jego syn p. t. Cocceji opera omnia theologica, Amst. 1676—78 8 v. f.; pierwsze 5 t. są treści tylko egzegetycznej. W I t. znajduje się jego życiorys, napisany przez syna. Jego Lexicon et Commentarius sermonis hebraici et chaldaici Vet. Test. una cum interpretatione vocum germanica, belgica et graeca ex 70 interpretibus, Amst. 1669, wydany później przez I. H. Majus’a 1689 r. jest jedném z najlepszych tego rodzaju dzieł swego czasu. Cf. G. W. Meyer, Geschichte der Exegese, Göttingen 1804 III 103. (Kozelka).
Cochem Marcin, ur. w Cochem nad Mozelą, w arbpstwie trewirskiém, 1630 r., w młodych latach wstąpił do kapucynów, z powodu zdolności swoich obrany został lektorem teologji. Kiedy zamknięto szkołę w 1666, w czasie strasznie szerzącej się zarazy, Marcin wziął się do pisania pożytecznych książek. Jako główne zadanie postawił sobie oświecanie najniższych warstw ludności. Najpierw wydał po niemiecku Katetechizm (1666), który takiego doznał przyjęcia, że księgarz Friesem w Kolonji namawiał Marcina, aby porzucił lektorstwo i wyłącznie poświęcił się wydawaniu popularnych religijnych książek. Marcin poszedł za tą radą i od 1693 rozpoczął cały szereg prac, przeznaczonych dla ludu. Lecz nie zaspakajało to jeszcze gorliwego zakonnika: gdzie tylko nastręczała się sposobność, miewał kazania, uczył katechizmu, słuchał spowiedzi. Arcybp elektor moguncki Anzelm Franc. von Ingelheim (1679—1695), oraz arbp trewirski powoływali go do odbywania misji, w czasie których Marcin wykładał katechizm dzieciom, oraz prostaczkom, i uczył nowych pieśni kościelnych. Tych zaś nauk udzielał nietylko w kościołach, lecz także w szkołach i w domach prywatnych. Staraniem Marcina wiele kościołów, zburzonych w wojnie trzydziestoletniej, z gruzów się dźwignęło; on także podniósł nabożeństwo do Najśw. Sakramentu i do Matki Boskiej, zaprowadzał bractwa i mężnie walczył z kaznodziejami protestanckimi. Zwykle chodził boso, z odkrytą głową, czy w lecie czy w zimie. W czasie pobytu w klasztorze w Königstein następujący porządek zaprowadził w swoich
