dla zachowania charakteru i łatwiejszego dopełnienia obowiązków tego duchownego ojcostwa, więcej niż jednego lub jedną, albo co nąjwięcej dwoje, mężczyznę i niewiastę, na urząd rodziców chrzestnych przyjmować zabrania, i kiedy zaleca nie dopuszczać, żeby trzymali do chrztu ludzie, do spełnienia wynikających ztąd powinności widocznie ani uzdolnieni, ani woli nie mający, mianowicie niechrzczeni i heretycy i jawni, gorszące życie prowadzący grzesznicy. Powyższe trzy punkty są dopiero dalszém przygotowaniem do chrztu; sam zaś obrząd dopełniania onegoż rozpoczyna się całym szeregiem ceremonji, nad których wykładem nie tu miejsce dłużej się zatrzymywać, ale które, jak głębokością znaczenia swego świadczą o nadziemskiej mądrości Kościoła, który je ustanowił, tak starodawném od początku istnieniem swojém niezaprzeczone oddaje świadectwo apostolskości tegoż Kościoła. Wszystkie te ceremonje: i stawanie u drzwi kościoła, i włożenie rąk na chrzczącego się, i znaczenie krzyżem czoła i oczu i uszu i pleców, i egzorcyzmy, i trzykrotne w kształcie krzyża tchnienie, i dotknięcie śliną nosa i uszu, i podanie do ust soli poświęconej, są tylko streszczeniem i w jeden punkt czasu zebraniem tychże samych obrzędów, które, według pierwotnej karności Kościoła, z katechumenami do chrztu się gotującymi (tak zwanymi competentes) z kolei i w dłuższych przerwach odbywano. II. Toż samo się tyczy i drugiej kategorji ceremonji chrztowi towarzyszących, o czém, aby się przekonać, dość przedstawić w krótkości pierwotny sposób doprowadzania katechumenów do chrztu, a będzie to zarazem przedstawieniem obrzędów po dziś dzień według przepisu Rytuału używanych, 1. Pierwszym aktem katechumena, już u chrzcielnicy stojącego, było wyprzysiężenie się (abrenuntiatio, άπόταξις), które św. Hieronim (in Matth. XXV) w tych słowach wyraża: „Wyrzekam się ciebie, czarcie, i pychy twojej, i złości twoich, i świata twego, który wszystek jest we złém pogrążony.“ Obrząd ten, według świadectwa Tertulliana i św. Bazylego, pochodzi z tradycji apost. Spełniał go katechumen stojący i obrócony na zachód, bo, powiada św. Cyryl jerozolimski (Cateches. l.), zachód jest stroną ciemności, a książęciem ciemności zowie się czart. 2. Następnie katachumen, obrócony na wschód, Chrystusowi, który jest światłością świata i słońcem sprawiedliwości, uroczyście się oddawał, mówiąc: „Przystaję do Ciebie, Chryste.“ To się zwało adscriptio, συνταιξς. — 3. Potém czynił nowe i uroczyste wyznanie wiary, z rękoma złożonemi i oczyma wzniesionemi w niebo, na każdy z osobna artykuł Składu ap., przedstawiony mu z pytaniem, czy wierzy, przyzwolenie swoje oświadczając (Ob. św. Aug. Confes. 1. 8 c. 2; De fide et operib. c. 9). — 4. Następowało z kolei namaszczenie katechumena olejem św., jako wstępującego w zapasy szermierza (Św. Chryzost. Hom. 6 in Coloss.) Pierwsze to namaszczenie, według postanowienia Konstytucji apostolskich (l. 7, c. 22), poprzedzało obmycie: „Pierwej, powiadają, namaścisz olejem, potém ochrzcisz wodą.“ W Kościele zachodnim dawało się to namaszczenie, jako stanowią Sakramentarze Gelazego i Grzegorza I, na piersiach i plecach; na wschodzie zaś namaszczano całe ciało, od głowy aż do pięt, czego jednak na katechumenkach dla wstydu nie dopełniał kapłan, jedno postanowione na to djakonisse. 5. Tu już następował sam chrzest, połączony z potrójném trzech Osób Trójcy Św. wyznaniem, jak to w następujących słowach opisuje św. Ambroży (De Sacram. l. 2 c. 6): „Zapytanyś został: Wierzysz w Boga
