nie psują słowa Bożego, a przeto Kościół, nie mając obietnicy nieomylności w tych rzeczach, ani też dostatecznych środków do ich poprawienia, zachowuje się względem nich obojętnie. „Etiam nunc (mówi św. Augustyn, De civit. Dei XV 13) ubi numeri non faciunt intentum ad“ aliquid, quod facile possit intelligi, vel quod appareat utiliter disci, et negligenter describuntur, et negligentius emendantur. Quis enim existimet sibi esse discendum, quot millia hominum tribus Israel sigillatim habere potuerunt? Quoniam prodesse aliquid non putatur. Et quotusquisque hominum est, cui profunditas utilitatis hujus appareat?“ Św. Hieronim (Epist. ad Vital. cf. Comment. in Tit. c. 3) uważa za próżniaków tych, którzy, jakby czém nader ważném, zajmują się rozwiązaniem trudności chronologicznych w Biblji. § 12. Z powyższych obliczań widać, że pewna liczba lat od Adama do Chrystusa nie da się oznaczyć. Na to wszyscy się zgadzają. „Annorum ab orbe condito ad Christum natum numerus incertus... Alterutri textui adhaereas, certum annorum mundi numerum ante incarnationem nunquam reperies“ (Pagi, Apparat. ad Baronii Annal. Cf. Petavii, De Doctrina tempor. par. II 1627 s. 17). Ztąd wypływa, że wolno nam przyjąć jakikolwiek systemat w obliczaniu, czy to w hebr., czy też w 70, czy w samaryt. I rzeczywiście, korzystali teologowie i chronologowie z tej wolności, jak dowodzą rozmaite systematy chronologiczno-biblijne. Riccioli (Cronologia reformata) w r. 1669 wylicza szczegółowo do 70 takich systematów; Alfons Des Vignoles (Chronologie de l’hist. sainte, Berlin), w r. 1738, około 200. A ileż od tego czasu przybyło nowych! W najodleglejszy czas, bo do r. 6984 przed Chr., odsuwają epokę Adama Tabulae Alphonsinae [1]); Onufry Panvinus do r. 6311; Suidas do r. 6000; najbliżej zaś do r. 3483. Najpowszechniej zaś w podręcznikach przyjętą jest cyfra 4004 lat. W Martyrologium liczy się 5199. W chronologicznym dziele l’Art de vérifier les dates, lat 4963. Jedni obstawali za tém że hebr. jest bliższą prawdy, inni że 70; inni określali lata przez kombinowanie hebr. z samaryt. i z 70; inni wreszcie utrzymują, na co bez ujmy powagi biblijnej zgodzić się można, że w jednym i drugim tekscie genealogje przed-i po-potopowe nie są zupełnemi, że mogą być w nich opuszczone niektóre osoby (ob. § 13), w skutek czego liczba lat staje się krótszą, niż była rzeczywiście. Na mocy tego ostatniego przypuszczenia możnaby pierwszy i drugi okres rozszerzać o setki, a może nawet i tysiące lat. Rzeczą jest pewną, że jak dotąd na wschodzie grecy liczą, tak w pierwszych wiekach na zachodzie trzymano się 70, nie hebr. Starożytna Itala (ob.) była przekładem z 70, przeto z nią weszła w użycie 70 i była przez pierwsze wieki powszechnie przyjęta. Zaprzeczyć tego nie mogą nawet najżarliwsi zwolennicy hebr. (Ob. np. Lequien, Défense du t. hebr. Scaliger, Prolegom. in Eusebii Chronic.). Juljusz afrykański (ob.) liczył 2262 lat od stw. Adama do potopu; 1025 od potopu do osiedlenia się Abrahama w ziemi Chanaan [2]); a 5502 od Adama do Chrystusa. Święty
- ↑ Tak się nazywają astronomiczne tablice, wskazujące apogea (największe oddalenia ziemi od słońca), ułożone z polecenia Alfonsa, króla Kastylji, † 1284 r. przez uczonych astronomów z chrześcjan, mahometan i żydów. Właściwie są one tylko poprawieniem takichże tablic przez Ptolemeusza sporządzonych w II w. przed Chr.
- ↑ Wypadałoby lat 1155; lecz zapewne, przez wzgląd dla tekstu hebr., wypuścił Kainana.
