wstępem o zasłudze ich ratowania. Do tych pomocników kapłańskich, w posługiwaniu chorym, możnaby dołożyć wiele innych dzieł, gdzieindziej wydanych. Pomijamy je, zwracając uwagę pasterzów duchownych na jedno tylko: Aloy. Bellecii, Christianus pie moriens, seu adjumenta procurandae piae mortis, August. Vindel. 1756 ed. 2; ed. Gandae 1821, ed. Palmae 1844, gdzie znajdą wiele pięknych myśli dla własnego zbudowania, tudzież do przemówień nad grobem zmarłych. Do zrozumienia wreszcie, w jaki sposób u nas dawniej zajmowano się pieczą chorych i wyprawą ich do wieczności, obok ustaw synodalnych, posłużyć może dziełko: Verax Hemerodromus animas Christi fidelium ad coeleste dirigens Capitolium, p. Joan. Stan. Foltyński, ph. dr. curat. pobiedrensem, Crac. 1679. X. S. Ch.
Chotkowski Piotr, ur. się w Chotkowie, wiosce należącej do dóbr stołowych biskupa płockiego, pochodzenia kmiecego. Został bakałarzem w akademji krak. 1454, a r. 1457 mistrzem filozofji. Wykładał filozofję w Krakowie, a później w Bononji. We Włoszech został doktorem medycyny, gdzie zasłynął w swojej sztuce. Książe Bolesław mazowiecki (na Płocku) sprowadziwszy go do kraju, powierzył mu wychowanie swoich synów. Był proboszczem w Makowie, kanonikiem w kolegjacie warszawskiej i łowickiej, a następnie w katedrze płockiej, od r. 1471 kanclerzem mazowieckim, a r. 1481 został biskupem płockim. Pasterz był z niego gorliwy: fundacji porobił wiele, wystawił w Pułtusku szpital św. Ducha dla ubogich, zbudował kaplicę przy katedrze płockiej i mieszkanie dla mansjonarzy. Um. 15 Sierp. 1497. Cf. Janociana III 31.
Chrismon, węzeł z liter na dokumentach od czasów Merowingów aż do XIV w., węzeł ten oznaczał wezwanie Boże, prawdopodobnie: In Christi nomine.
Christianissimus rex, honorowy tytuł królów francuzkich, dany przez Papieży Piusa II i Pawła II, około półowy XV w., królowi Ludwikowi XI i jego następcom, na pamiątkę, że król Franków Klodoweusz pierwszy z pomiędzy królów germańskich należał do Kościoła prawowiernego. Inni królowie germańscy, np. goccy, byli arjanami. Podanie dawno mieć chce, że tytuł ten miał już Klodoweusz. Mabilon (De re diplom. p. 22) i jezuita Daniel (w Journal des savants 1720 Octob. p. 270 i 536) rzecz tę uczenie traktowali.
Christo-sacrum. Nazwa stronnictwa religijnego, r. 1797 pomiędzy kalwinistami francuzami zawiązanego w Delft, w Holandji. Założycielami jego byli: Jakób Henryk Ouder de Wyngaart i Izaak Haastert. Stronnictwo to odbywało zpoczątku swe narady potajemnie, uznane wszakże zostało przez państwo 1802 r., przez co znacznie się powiększyło, lecz wskutek napadów kalwińskich zeszło do rozmiarów maleńkiej sekty. Miało ono na celu połączenie wszystkich wyznań chrześcjańskich, opierając się na artykułach wiary ogólnie przyjętych, jak: boskość Pisma Św., upadek natury ludzkiej, Odkupienie przez Jezusa Chrystusa Boga—Człowieka i poświęcenie przez Ducha św. Cf. ich obronę ogłoszoną roku 1801 pod tytułem: Het genotschap Christo-sacrum binnen Delft, tudzież Staeudlin'a i Tzschirner'a Archiv für Kirchengeschichte t. I p. II p. 170, p. III p. 155. (Häusle). X. W. M.
Christotokos, χριστοτόκος, Rodzicielka Chrystusa, proponowne przez Nestorjusza (ob.) nazwanie Najśw. Marji Panny, zamiast Theotokos, Θεοτοκος, Bogarodzica ob. Communicatio idiomatum.
