policzony do Chełma. Wszystkich zatém parafji z Krakowem jest 266, a te dzielą się na trzy klassy, z pensją rządową 300, 400 i 500 rubli, oraz z ziemią, która, przez dawne zapisy pobożne, zostaje w całości przy cerkwiach, jako ich własność. Probostw 1ej kl. jest 10, 2ej 19, reszta administracje 3ej klasy. Parafje nie zbyt ludne: największa ma 3,014 dusz, innych ośm ma nieco więcej nad 2,000 dusz i przy tych są wikarjaty; inne zaś nie dochodzą, lub mało co przewyższają 1,000 dusz. Księży świeckich w r. 1842 było 224, zakonników 30, alumnów w seminarjum 37; teraz liczba duchowieństwa świeckiego wyższą jest nieco nad liczbę parafji, zakonników zaś nie ma wcale. Seminarjum, utrzymywane z kompetencji rządowej, ma rektora, wice rektora, ojca duchownego i 6 profesorów ze stanu duchownego, oraz jednego ze świeckiego do języka rosyjskiego i filozofji; prócz tego ma prowizora, trudniącego się gospodarstwem domowém, i lekarza. Nauki wykładane bywają w 3 oddziałach. Alumnów 41, a nadto skończonych i czekających na święcenia 24. Przy seminarjum szkoła śpiewaków ma dwóch nauczycielów i nadzorcę, uczniów 20 na koszcie rządu i 40 przychodnich. Ludność, według tegoż wykazu (Chołmskij gr. un. Miesiacesłow) na r. 1873, wynosi mężczyzn 121,901, kobiet 129,499, czyli razem 251,400. Zarządzający djecezją bp ma do pomocy konsystorz, znajdujący się w Chełmie, który w r. 1824 składał się z oficjała i dwóch surogatów: jeden z nich przybierał tytuł podlaskiego, drugi tykocińskiego; nadto było dwóch asesorów i pisarz. Obecnie (1873 r.) konsystorz ch. składa się z 5 członków, oraz sekretarza, archiwisty, protokulisty i kancelisty; odbywa czynności pod prezydencją bpa, lub administratora, a uposażenie jego stanowi pensja rządowa. Za radę i senat bpa, jak przy innych katedrach, tak i tutaj służy kapituła katedralna, urządzona przez breve Leona XII w r. 1824, według którego składać się ma z 5 prałatów i 8 kanoników. Pierwszy raz zainstalowaną została w d. 20 Wrześ. 1825 r. W wykazie członków kapituły r. 1873, wszyscy capitulares podzieleni są na starszych i młodszych w godności. Starsi katedralni protojereje są: archipresbyter, archidjakon, ekklesjarch, scholastyk i chartofilaks; młodszych jest także pięciu, mianowicie: spowiednik, teolog, protopsałtyst, protekdik i sobornyj djakon. Kapituła ta odbywa jeneralne posiedzenia w uroczystość Narodzenia N. M. P. Dystynktorjum ma także od wspomnianego Papieża zatwierdzone, które jest kształtu krzyża osmiokątnego, koloru seledynowego, z promieniami, na złotym łańcuchu; w środku krzyża w polu czerwoném N. M. P., trzymąjąca na ręku prawém dziecię Jezus; po drugiej zaś stronie orzeł biały z cyfrą A, założyciela (cesarza Aleksandra I). Kościół katedralny pod tytułem N. M. P., jak już wspomniano, zbudował książę Daniel, z wielkim kosztem i przepychem, a gdy ten chylił się do upadku, podźwignął go i przebudował bp Metodjusz Terlecki, który zburzył osłabione już filary, całe prezbyterjum i kruchtę rozszerzył i dużą kaplicę przystawił, r. 1640. Gdy znowu wiekiem zniszczoną została, na nowo odbudował ją bp. Lewicki, lecz skoro w krótce porysowało się jej sklepienie, rozebrał całą Filip Wołodkowicz bp ch. i, w kształcie jak jest dzisiaj, z fundamentów odbudował między r. 1735 i 1756. Największą ozdobą tej katedry jest obraz cudowny N. M. P., który, podług podania wątpliwego, miał malować św. Łukasz na cyprysowém drzewie. Włodzimierz W. darował go do wystawionej przez siebie cerkwi i odtąd zawsze tu zostawał.
