kiem ogłosił. Już z kilku tych przytoczeń poznać można, że nauka Chatela była jak najnędzniejszym i jak najpowierzchowniejszym racjonalizmem; wpływ jej na lud paryzki był prawie żaden, tak, iż rząd, bez obawy najmniejszego oporu, r. 1842 kazał zamknąć świątynię tego nowego wyznania. (Fritz). W. B.
Chattowie (Zaprowadzenie chrześcjaństwa). Pokolenie germańskie Chattów (Hassów, Hessów) pierwszy raz występuje na widownię historyczną za czasów Cezara. Siedziby Chattów rozciągały się od gór Taunus do Lasu Turyngskiego wzdłuż rzek: Lahn, Fuldy i Werry. Z początku pozostawali w związku ze Swewami, następnie oddzielili się od nich i niemało napadami swemi przyłożyli się do upadku państwa Rzymskiego, później zaś do utworzenia monarchji Franków. W czasie wielkiej wędrówki, Chattowie dzielili losy innych ludów germańskich: kilkakrotnie ze swoich siedzib wypierani, w końcu utrzymać się przy nich zdołali. Kiedy powstało państwo Franków, Chattowie zmuszeni byli uznać zwierzchnictwo tych ostatnich, a kraj ich, na granicy monarchji leżący, ciężko napadami Saksonów i Turyngów był trapiony. Podanie głosi, że już w IV w. opowiadał tu wiarę św. Lubencjusz, w VI w. zaś ś. Goar; nawet ś. Seweryn, apostoł Noryku, miał czas niejaki przebywać w ziemi Chattów; toż samo legenda przypisuje Szkotom: Kolumbanowi i Gallusowi. Co do trzech ostatnich wszakże pewném jest, że nigdy w tych okolicach nie byli; podanie zaś o dwóch pierwszych należy uważać za mało wiarogodne. Wszystkie świadectwa historyczne zgadzają się na to, że lud Chattów (Hessów) pozostał pogańskim do czasów ś. Bonifacego. Ś. Bonifacy przybył do ziemi Hessów 722 r. z Turyngji, gdzie niedawno przedtém w Hammelburgu założył klasztor. Miejscowością, w której najpierw głosił słowo Boże, były okolice Geismaru, ob. II 500 i 501. W czasie trzeciego pobytu w Rzymie (739) wyjednał u Papieża list do Hessów, a przeprowadziwszy organizację kościelną w Bawarji, zakończył dzieło nawracania Hessów na chrześcjaństwo ustanowieniem dla nich biskupstwa w Buraburg (ob.). Kiedy Karol W. założył biskupstwo w Paderborn, saska Hesja została do niego przyłączona, turyngska do Moguncji, biskupstwo zaś w Buraburg wcielone do djec. mogunckiej. Tak więc Bonifacemu należy się zasługa nawrócenia Hessów na chrz. Lecz jeden ważny fakt łączy się także z pamięcią apostoła Niemiec. W roku 744 Bonifacy i jego gorliwy współpracownik Sturm, założyli sławny klasztor w Fuldzie, który wkrótce stał się ogniskiem chrześcjańskiego życia i nauki dla całych Niemiec. (Seiters). J. N.
Chaurand (czyt. Szoran) Honorat, francuz, jezuita, ur. 15 Lut. 1617 r. Po ukończeniu nowicjatu wykładał gramatykę, humaniora i retorykę przez 7 lat; kazywał przez lat kilkanaście z nadzwyczajnym pożytkiem. Wsławił się szczególniej założeniem domów przytułku dla biednych. Za jego staraniem stanęło 126 takich domów. Innocenty XII, dowiedziawszy się o tém, wezwał go do Rzymu dla założenia podobnych przytułków. Po 50 latach apostolskiej pracy, C. † 19 Listop. 1697 r. w Avignon.
Chazarowie (Nawrócenie ich) byli dzikim, potężnym i łupieżczym ludem, zajmującym podczas nawrócenia na chrystjanizm obszary między Wołgą, morzem Kaspijskiém, Azowskiém, całą Kabardę i część półwyspu Krymskiego. Zasługa rozprzestrzenia między nimi chrześcjaństwa należy ś. Cy-
