nad rewolucjami (Essais sur les révolutions) świadczą, jak Ch. dalekim był jeszcze od chrześcjańskiego pojmowania życia i dziejów. Boleści coraz cięższe nań uderzały. W krótkim przeciągu czasu utracił brata, ściętego na rozkaz przywódców rewolucji, matkę i siostrę zmarłych w skutek okropności więzienia. Opuszczony od wszystkich, trapiony nędzą, odebrał od konającej matki i siostry list, błagający go, aby się nawrócił. „Te dwa głosy, z grobu wychodzące, powiada o sobie Ch., wstrząsnęły moją duszą. Stałem się chrześcjaninem; moje nawrócenie pochodziło z serca: zapłakałem i uwierzyłem! (j’ai pleuré et j’ai cru!)„ Odtąd całe jego życie świadczyło o szczerości nawrócenia, i Kościół nie był już dla niego tylko owém muzeum estetycznych arcydzieł, jakim jest w jego Atali, ani też narzędziem dla przeprowadzenia politycznych celów, jakim był dla Napoleona I. Czas, w którym napisał dzieło Génie du christianisme (Londres 1802), jest także epoką stanowczego zwrotu w losach Ch. Życie jego, jakkolwiek na rozliczne zmiany wystawione, spokojniejszym niż dotąd biegło torem. Jeszcze przed ukończeniem Génie du chr. brał udział w redakcji dziennika Mercure français. Napoleon, pragnący wówczas zjednać sobie poparcie duchowieństwa, wysłał do Rzymu kardynała Fesch, dodając mu Ch. jako sekretarza, lecz zamordowanie księcia d’Enghien było powodem wystąpienia Ch. ze służby cesarskiej. Korzystając z odzyskanej swobody, zwiedził Włochy, Grecję, Egipt, Jerozolimę, północną Afrykę i przez Hiszpanję wrócił do ojczystej ziemi. Jego „Męczennicy“ (Martyrs, Paris 1809) napisani są pod wpływem oburzenia przeciwko tym, co się sprzedali w niewolę władcy, trząsającego wówczas całym światém; jego Dziennik podróży z Paryża do Jerozolimy (Itinéraire de Paris à J., Paris 1811, tłum. Dmochowski 1853 r. Warsz.) jeszcze teraz może być z pożytkiem użyty. Obrany na członka Instytutu, w miejsce słynnego Cheniers, powiedział taką o swoim poprzedniku mowę, że usunięto go nietylko z akademji, lecz nawet ze stolicy natychmiast wynieść się kazano. 1814 napisał broszurę: De Buonaparte et des Bourbons, która, według zeznania samego Ludwika XVIII, więcej niż cała armja przyniosła pożytku sprawie królewskiej. Odtąd Ch. już ciągle pisał i pracował na korzyść Burbonów. Po powrocie Napoleona z Elby, został mianowany w Gandawie ministrem przez Ludwika XVIII, następnie 15 Sierp. 1815 r. parem Francji, ministrem stanu, prezydentem kolegjum wyborczego depart. Loiret i, na mocy rozkazu królewskiego z 21 Marca 1816 r., otrzymał godność członka akademji. Ogłoszenie broszury O monarchji podług konstytucji (De la monarchie selon la charte, Paris 1816), w której podana była w wątpliwość wolna wola króla w sprawie ordonansów 5 Września, pociągnęło za sobą uwolnienie Ch. ze służby rządowej. Wtedy założył on dziennik Conservateur, redagowany w duchu rojalistowskim. 1820 otrzymał urząd posła w Berlinie, 1821 na krótki czas znowu został ministrem stanu, 1822 posłem w Londynie; na kongresie w Weronie obstawał za wojną przeciwko kortezom hiszpańskim, chcąc tym sposobem podnieść polityczne znaczenie Francji. Za ministerjum Villèle otrzymał wydział spraw zagranicznych, nie mogąc się wszakże zgodzić z polityką swoich kolegów, podał się do dymisji 6 Lipca 1824. Po upadku Villèle’a zajmował urząd posła w Rzymie i dał ostatnie ostrzeżenie rządowi w broszurce „Czterej Sztuartowie“ (Les quatre Stuarts, Par. 1830). Po rewolucji lipcowej (1830) Ch. uważał za jedynego prawego spadkobiercę korony księcia Bordeaux (Henryka V)
