dictin. t. V; 3) Epistolae; 4) Regula ad monachos i ad virgines, i Exhortationes, wydał Holstenius (tej Encykl. II 145.). Zaginęło pismo De gratia et libero arbitrio, przeciw Faustowi, w obronie nauki św. Augustyna pisane (Gennadius, De scriptorib. eccl. § 86). Razem dzieła wszystkie ap. Migne, Patrol, lat. t. 67. Wspomniany już Cyprjan, djakon, później bp w Toulon, opisał żywot św. Cezarego, wspólnie z Firminem i Wiwencjuszem, biskupami, z kapłanem Messjanem i djakonem Stefanem ok. r. 549. Żywot ten (Vita s. Caesarii) ob. ap. Barralis, Chronologia Lirinen., Lugd. Bat. 1613; ap. Mabillon, Acta. ss. ord. s. Ben. saec. I append.; ap. Bolland. Acta SS. August, t. VI. Cf. Trichaud, Hist. de s. Césaire, Arles 1853; Oudin, Comment. de scriptorib. ecl. t. I p. 1339. — 2. C. Piotr, cysters z klasztoru II Heisterbach (Caes. Heisterbacensis), w djecezji kolońskiej, gdzie żył ok. r. 1199; był magistrem nowicjuszów i przeorem, † r. 1240. Napisał De miraculis et visionibus sui temporis, seu Dialogi miraculorum (ap. Tissier, Biblioth. Cisterc. t. II; ostat. wyd. ed. I. Strange, Coloniae 1850—51 2 v. Index in Caesarii Heisterbac. Dialogum, ed. Strange, Confluentiae 1857), gdzie opisał cuda swego czasu; jest to jeden z najbogatszych zbiorów ówczesnych legend i faktów życia mistycznego; lecz że C. nawet w opisywaniu naturalnych rzeczy wiele przesadził, z tego powodu i w opisie cudów nie zawsze na wiarę zasługuje. Daje wybornie poznać wewnętrzny stan klasztorów w XII w. i w ogóle życie ówczesnego społeczeństwa w okolicach Renu. On pierwszy zmyślił bajkę, jakoby przy oblężeniu miasta Béziers (1209), podczas wojny z albigensami w południowej Francji, Arnauld (v. Amalryk) z Villeneuve, opat cystersów, legat papiezki i dowódca wyprawy, wyrzekł te słowa do oblegających: Caedite eos, novit enim Dominus qui ejus sunt (Djalog. mirac. dist. V c. 21). Oudin (ob. Comm. de script. eccl.) ze złośliwością apostaty, taki o nim sąd wydaje: Quam simplex fuerit C. in credendo, quam facilis in fabulis scripto consignandis, nullus negabit, qui ejusmodi monachalem farraginem legerit; nullus leget qui non impense ad tantas fabulas riserit. Podobnież inni (ap. Tamizey de Larroque, w Revue des quest. histor. 1866 I 179). C. zebrał także spis biskupów kolońskich, od r. 94 do 1230, z krótkiemi o nich notatkami (Catalogus arhieppor. Coloniensium; ap. Boehmer, Fontes rer. German. II 271..); opracował Vitam s. Engelberti archiep. Colonien. (1204—1225 libri III, wyd. Gelenius, p. t. Vindex libertatis eccles. s. Engelbertus. Colon. Agrip. 1633; Boehmer, op. c. wydał tylko księgę I i II); Vitam s. Elisabeth († 1231) uxoris Ludovici Pii, landgravii Hessiae (wydane tylko fragmenty ap. Montalembert, Leben. d. heil. Elisab., a. d. franz. übers. von I. Ph. Städtler, 2 wyd. Aachen 1845); De abbatibus prumiensibus (w rękopiśmie). Cf. M. Kaufmann, C. v. H. Ein Beitrag zur Kulturgesch. des 12 u. 13 Jahrh., Cöln 1850; Pertz, w Abhdlungen d. berlin. Akad. 1855. X. W. K.
Cezarynowie (partja pomiędzy franciszkanami). Wkrótce po śmierci swego założyciela, zakon św. Franciszka musiał walczyć z niebezpiecznymi wrogami życia zakonnego. Św. Franciszek naznaczył był ojca Eljasza z Kortony swym następcą, jako ministra jeneralnego. Eljasz, światowemi napojony zasadami, zwolennik wystawności, mało dbający o zachowanie reguły, stanął na czele zakonu w czasie, kiedy szczęściem duch założyciela ożywiał jeszcze większość jego dzieci. To też zmiany i nowo-
