przy kosztownych naczyniach, i siebie samego, jako wykup rodzaju ludzkiego, ofiarował; obawiać się niekiedy należy, aby wykupiony przez Chrystusa człowiek razem z wolnością wiary nie utracił.“ Ganiącym jego postępowanie zwykł był odpowiadać: „chciałbym wiedzieć, czy oni, gdyby się przypadkiem do niewoli dostali, wzięliby mi za złe, gdybym ich w podobny sposób na wolność wydobył.“ Wiele jednakże musiał wycierpieć od Wizygotów, w skutek poduszczeń nieprzyjaznych sobie ludzi. Najpierw król Alaryk kazał go wypędzić do Bordeaux, na podszepty dworaków, podejrzywających Cezarego o zamiar oddania Arelatu Burgundom; po wykazaniu się wszakże niewinności, wrócić mu pozwolił. W czasie oblężenia miasta Arles przez Franków i Burgundów, od arjanów i żydów miejscowych w więzieniu był trzymany. Kiedy Arelat przeszedł pod panowanie Ostrogotów, C. oskarżony przez nieprzyjaciół, stawiony został w Rawennie przed królem Teodorykiem, na którym sam widok świątobliwego biskupa tak silne wywarł wrażenie, że bez wszelkich dalszych objaśnień natychmiast go uwolnił. Wtedy korzystając ze sposobności, udał się C. do Rzymu, gdzie od Papieża Symmacha otrzymał paljusz, a zarazem zatwierdzenie rozdziału prowincji arelateńskiej i wienneńskiej. Później nadał mu Papież wikarjat apostolski. Cezary um. 542 r. Nauką i świątobliwością zjednał sobie wielki wpływ między współczesnymi biskupami, a wpływu tego używał na przywrócenie karności kościelnej i utrzymanie wiary. Widać to z synodów prowincjonalnych, na których albo prezydował sam, lub jako zaproszony uczestniczył. Pierwszym z nich był synod w Agde r. 506 (concilium agathense; akta ob. ap. Mansi Concil. t. VII s. 323, Hardouin, Concil. t. II s. 997); drugi w Arles r. 524 (akta ap. Mansi VIII 626. Hardouin II); oba pod prezydencją św. C. odbyte. Kanony obu tych synodów, o karności kościelnej, wielkiej używały powagi i weszły do zbiorów Gracjana (ob.) i Burcharda (ob.). Cf. Hefele, Conciliengeschichte § 222, 237). Prezydował na synodzie w Carpentras (Carpentoracte, w Gallji narbonneńskiej) r. 527, gdzie postanowiono, aby dochody parafialne w całości zostawały przy duchowieństwie na parafiach się znajdującém, i żeby biskup nic sobie z nich nie zatrzymywał, jeśli jest dostatecznie uposażonym (porówn. tej Encykl. II 161). Na synodzie prowincji wienneńskiej w Valence (Valencia) r. 529, św. Cezary wiele się przyczynił do potępienia błędów semipelagjańskich. Dla słabości nie mógł być tam wprawdzie obecnym; posłał jednak kilku biskupów w zastępstwie i djakona swego Cyprjana. Akta tego synodu zaginęły. Przed tym synodem odprawił (3 Lipca 529 r.) swej prowincji synod w Orange (Arausio; syn. arausicana II; akta ap. Mansi VIII 712), gdzie także ułożone zostały kanony dogmatyczne przeciw semipelagjanom, potwierdzone później przez Pap. Bonifacego II. Z kanonów tych ułożono Capitula 19 s. Augustini, wyświetlające naukę o wolnej woli i łasce (Hefele op. c. § 242). W 4 miesiące po synodzie w Valence, znów św. C. zebrał biskupów swej prowincji na synod w biskupiém mieście Vaison (vicus vasensis) r. 529, gdzie z nimi uchwalił kilka postanowień: o wychowaniu duchowieństwa, o nauczaniu wiernych, o zjednoczeniu z Głową Kościoła i o dodawaniu w doksologji (ob.) tych słów: Sicut erat in principio i t. d. (akta ap. Mansi VIII 725. Hardouin, II 1015. Cf. Hefele op. c. § 243). Z dzieł św. C. mamy: 1) Homiliae XIV i Opuscula w Biblioth. max. Patrum. t. VIII; w Gallandii Biblioth. t. XI; 2) Sermones w Opera s. Augustini, ed. Bene-
