7 de Off. legati X 1, 30). Patrjarchowie i arcybiskupi, oprócz prawa, jakie im służy względem djecezji, których są biskupami, mogą jeszcze w czasie wizytowania swych metropolji i patrjarchatów, oraz w drodze apelacji karać cenzurami podwładnych sufraganów swoich (C. Venerabilibus 7 de Sent. excomm. in VI 5, 11). Biskupi w djecezjach swoich, nawet niekonsekrowani, ale już przez Papieża zatwierdzeni (C. Transmissum 15 de Elect. X 1, 6), wikarjusze jeneralni względem podwładnych swojego biskupa (Comm. ex cap. Romanam 3 de appell. in VI 2, 15, et C. Non putamus 2 de Consuet. in VI, 1, 4), generałowie, prowincjałowie i miejscowi przełożeni klasztorów, względem swych podwładnych (C. Quum in ecclesiis 10 de Majorit. et obed. X 1, 33) mają prawo wymierzania kary cenzur kościelnych. Służy to prawo także kongregacjom zakonnym, synodom prowincjonalnym, kapitułom prowincjonalnym niektórych zakonów, kapitułom katedralnym, podczas wakującej stolicy biskupiej, dopóki wikarjusza nie wybiorą, a następnie samemu wikarjuszowi kapitularnemu (administratorowi; C. Quum olim II de Majorit. et obed. X 1, 33) i wreszcie wszystkim, którym ono szczególnym przywilejem nadane zostało. Proboszczowie wcale nie mają prawa karać cenzurami, gdyż juryzdykcji zewnętrznej (fori externi) nie posiadają. Ci zaś przełożeni, którym przysługuje zewnętrzna, czyli sądowa juryzdykcja, mogą cenzury wymierzać tylko na swoich podwładnych. Dla tego biskup kapłana obcej djecezji cenzurą karać nie może, wyjąwszy tylko, gdyby występek popełnił w jego djecezji (C. Licet 10 de Foro compet. X 2, 2). Biskup może delegować władzę karania cenzurami, ale delegowany winien ściśle się trzymać granic delegacji i przestąpić jej skutecznie nie może; ustaje zaś ona wraz ze śmiercią delegującego, lub z ustąpieniem jego z urzędu. — § 4 Forma. Stosownie do rodzaju cenzur zmieniają się formalności używane, przy ich wyrzekaniu obowiązujące, a z tych jedne należą do samej istoty rzeczy, i pominięcie ich sprowadza nieważność cenzur, drugie zaś są dodatkowe, bez których nie wolno wprawdzie cenzury wymierzać, ale gdy już wymierzoną zostanie, będzie ważną. Formalności zaś te, albo się odnoszą do upomnienia kanonicznego, które winno cenzurę poprzedzać, albo do wyroku cenzury. Co do pierwszego, ob. Upomnienie kanoniczne; co zaś do drugiego, t. j. do samego wyroku cenzury, jest on albo na cenzurę skazujący (sententia condemnatoria), albo cenzurę oznajmujący (sent. declaratoria). Wydaje sędzia wyrok skazujący w cenzurach a jure latae sententiae i w cenzurach ab homine, to jest karze cenzurą dla tego, albo że prawo już oznaczyło na jakieś przewinienie karę cenzury, na którą trzeba skazać winnego, albo że kary wcale nie oznaczyło, pozostawiając ją uznaniu sędziego. W obydwóch tych razach wyrok cenzury aby był ważnym, powinien być albo napisany, albo słowami wypowiedziany w ten sposób, iżby w nim wymienioną została osoba, występek i cenzura: inaczej ważnym uie będzie (Wyjątek stanowi suspensa ex informata conscientia, ob. Wyrok). Aby zaś był prawnie wydany, potrzeba zachować formalności przez Innocentego IV (c. Quum medicinalis 1 de Sentent. excom. in VI 5, 11) zastrzeżone, a mianowicie: wyrok ma być na piśmie, przyczyna cenzury ma być wyraźnie określona, w ciągu miesiąca egzemplarz tak spisanego wyroku doręczony być ma skazanemu, jeśli tego zażąda, o tém protokół spisany i pieczęcią opatrzony
