Hoff, 1741—1745 r. (z której korzystano w artt. tej Encykl. tyczących literatury wieków średnich): Guil. Cave, SS. Th. Pr. canon. windesorien. Scriptorum Eclesiasticorum Historia Literaria, a Christo nato usque ad sacculum XIV facili methodo digesta. Qua de vita illorum ac rebus gestis, de secta, dogmatibus, elogio, stylo; de scriptis genuinis, dubiis, supposititiis, ineditis, deperditis, fragmentis, deque variis Operum editionibus perspicue agitur. Accedunt scriptores gentiles, christianae religionis oppugnatores, et cujusvis saeculi breviarium. Additur, ad finem cujusque saeculi, Conciliorum omnium, tum generalium tum particularium historica notitia. Inseruntur suis locis veterum aliquot opuscula et fragmenta, tum graeca, tum latina, hactenus inedita. Praemissa denique Prolegomena, quibus plurima ad antiquitatis eccl. studium spectantia traduntur. Accedunt, ab aliis manibus, Appendices duae ab ineunte saeculo XIV ad annum usque 1517 nunc in unam congestae, ad calcem vero operis, ejusd. Cavei Dissertationes 3: I de Scriptoribus ecclesiasticis incertae aetatis; II de libris et officiis eccl. Graecorum; III de Eusebii Caesariensis arianismo adversus Joannem Clericum, una cum epistola apologetica adversus iniquas eiusdem Clerici criminationes. Editio novissima, autore ab ipsomet ante obitum recognita et auctior facta (volumen I str. 666, vol. II s. 358; w tymże vol. Appendix 1744; s. 252, dissertt s. 88, dopisków str. 41; te ostatnie pochodzą od Tomasza Tenison, arcybiskupa kantuaryj. anglikań.). Sam tytuł wykazuje treść dzieła, przy czém nadmienić należy, iż prolegomena zawierają wykład metody nauk pomocniczych, oraz wskazują, jak należy dochodzić autentyczności dzieł i jakich najlepiej jest używać podręczników do bliższego poznania chrześcjańskich starożytności. C. każdemu wiekowi nadaje oddzielną nazwę, i tak: saec. Apostolicum (1), Gnosticum (2), Novatianum (3), Arianum (4), Nestorianum (5), Eutychianum (6), Monotheleticum (7), Eiconoclasticum (8), Photianum (9), Obscurum (10), Hildebrandianum (11), Waldense (12), Scholasticum (13), Wicleficum (14), Synodale (15), Reformatum (16). Autorowie wymieniani są w porządku czasu, bez podawania treści ich dzieł. Dedykowane jest to dzieło „Sanctissimae matri, Ecclesiae Anglicanae.“ Autorami wyżej wspomnianych dodatków byli: Henryk Wharton, kapelan arcybiskupa kanterb. († 1695), i Robert Gery, zięć Cavego: co który z nich dodał, oznaczone jest literami H. W. i R. G. Na końcu są alfabetyczne rejestry autorów, soborów i rzeczy napomkniętych w dziele. Autorów kto chce w rejestrze odszukać, musi wiedzieć ich imię. Dzieło to używało wielkiej powagi, pomimo rozlicznych błędów, wytkniętych w niém przez Tom. Ittig, Ryszarda Simona, Kazim. Oudin, a szczególniej przez Jana Clericus. Na zarzuty ostatniego odpowiedział Cave oddzielną Epistola apologetica Lond. 1700 (przedrukowywana przy Hist. liter.). Z innych dzieł C., po większej części w języku angielskim pisanych, zasługują na wspomnienie; 1) Apostolici, historja Ojców pierwszych trzech wieków, Lond. 1677, 1682; 2) Ecclesiastici, historja Ojców IV wieku, Lond. 1683; 3) Antiquitates apostolicae, życie, czyny i męczeństwo Apostołów, 5te wydanie 1684; 4) Primitive christianity, pierwotne chrześcjaństwo, religja i obyczaje pierwszych chrześcjan, Lips. 1682, 5te wyd. 1689, Lond. Cf. Fr. Buddei Isagoge hist. theologica, Lips. 1730; Grundling, Historie der Gelehrtheit. p. III c. 4 sect. 4 § 110, Staudlin, Gesch. der theol. Wissenschaften II 177... (Häusle). J. N.
