sanych, najważniejsze są: Sacrae exercitiones in S. Pauli Epistolam ad Hebraeos ex Philone Alexandrino (1750); Stricturae in Epist. ad Romanos (1756), — ad Galatas (1794); Epistolarum catholicarum Septenarius graece cum nova versione latina et scholiis gram. et crit. (1790 roku). Wydał także Discursus S. Basilii de Nativitate J. Ch, graece et latine (1758 roku), którego autentyczności bronił przeciwko Garnierowi, i Duas epistolas apocryphas, quarum una Corinthiorum ad S. Paulum, altera S. Pauli ad Corinth. ex manuscripto armenico versas in graec. et lat. 1776. (Seback). J. N.
Carranza Bartłomiej, ur. 1503 (a nie 1520, jak podaje Baur w Encykl. Ersch’a i Gruber’a) w Miranda de Arga, mieście położoném w Nawarze, ze starej szlacheckiej familji, i pospolicie znany jest pod nazwiskiem Bartłomieja z Mirandy. Wstąpił do zakonu dominikanów r. 1520; w 1530 stawiony został przed Inkwizycją za to, że fałszywe głosił nauki o władzy papiezkiej. Uwolniony od zarzutu, z powodu braku dowodów, był następnie profesorem filozofji i teologji w kolegjum św. Jerzego w Walladolid. Tu zjednał sobie tak głośną sławę, że cesarz Karol V wysłał go na sobór trydencki (1545). Czynny brał udział w obradach soboru, dotyczących obowiązku rezydencji beneficjatów (Sarpi, Istoria del concil. trid. l. II c. 10); oprócz tego odznaczył się kazaniem de justificatione, powiedzianém przed członkami soboru w pierwszą niedzielę wielkiego postu (1546). Kiedy Filip II, syn Karola V, zaślubił Marję, królowę angielską, C. udał się z nim do Anglji, w celu współdziałania ku nawróceniu tego kraju na łono Kościoła. W znacznej części przyłożył się do upadku Cranmera i przywrócenia dawnych ustaw w uniwersytecie oksfordzkim, za co, staraniem Filipa II, wyniesiony do godności arcybiskupa Toledo i prymasa Hiszpanji, był konsekrowany w Brukselli przez sławnego Granwellę (27 Lut. 1554). Umierającemu w klasztorze św. Justa Karolowi V udzielał C. ostatnich sakramentów. Spowiedzi zaś słuchał Karola V jego własny kapelan Franciszek Viglialva. O szczegółach tych wspominamy, gdyż były one przedmiotem sporu między Sarpim a Pallavicinim (Pallavicini, Hist. conc. trident. lib. XIV, i Bayle, Dict.), a nadto, ze stosunku C. do umierającego cesarza wyprowadzano przypuszczenia, o przechylaniu się jakoby ostatniego ku naukom Lutra. Zaraz bowiem po śmierci Karola V rozeszła się wieść, że C. w swoim katechizmie (Commentarios sobre el catechismo christiano) twierdzenia heretyckie pomieścił, że jest ukrytym luteraninem i że cesarza nawet na stronę nowostek religijnych przeciągnął. Celem oczyszczenia pamięci zmarłego monarchy niektórzy utrzymywali, że Karol powołał go do siebie tylko w celu napomnienia za odstępstwo od Kościoła. Pallavicini uwierzył temu podaniu i umieścił je w swojém dziele (lib. XIV). Lecz o tém wszystkiem ani Karol V, ani sam C. nic zupełnie nie wiedzieli. Nigdzie nie napotykamy dowodów podobnego przypuszczenia, które jedynie ztąd powstać mogło, że despotyczny Filip II zwykł był za pomocą Inkwizycji usuwać niechętnych sobie prałatów. Zdaje się więc, że niełaska królewska i wątpliwe niektóre ustne wyrażenia arcybiskupa były powodem słynnego procesu, wytoczonego Carranzie. Z rozkazu Filipa został on uwięziony w Walladolid i stawiony przed Inkwizycją 1559 r. Proces trwał tak długo, że oburzeni tém biskupi, zasiadający w Trydencie, kilkakrotnie, za pośrednictwem legata, prosili Papieża o przeniesienie całej sprawy przed
