Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 058.jpeg

46

Bulla.

kania bulli w ten sposób cytowanej. Breviów zaś przywodzi się data. Niektóre tylko bulle mają swoje nazwiska, jako to:
 Bulla in Coena Domini (Bulla wielko-czwartkowa). Początek jej sięga IV wieku. W arabskiej parafrazie kanonów soboru konstantynopolitańskiego, z r. 381 (ap. Beveregium Pandectae canonum) can. 1 mówi: Et anathemate feriantur omnes haeretici die anathematizationi eorum praestituto; isque magnus dies magna est quinta feria. Et praecipue socii Arii, qui dicuntur ariani, suntque ex parte istorum eudoxianorum, qui non credunt in Spiritum sanctum. Sic etiam socii Sabellii et Macedonii et Photini et Apollinarii, aliique ex haereticis sive contradicentibus qui religionem corrumpunt. Bulla więc wielko-czwartkowa powstała z kościelnego obrzędu ogłaszania klątwy przeciw heretykom w Wielki Czwartek. Zdaje się, że pierwotnie obrzędu tego nie dopełniano co rok, lecz w miarę pojawiania się herezji. O coroczném ogłaszaniu takowej klątwy wspomina dopiero Henryk, kardynał bp Ostji, żyjący w XIII w. (Summa, tit. de Crimine falsi. lib. 5 §. Qualiter committatur, vers. Porro). Klemens V (in Clement. I de Judicio) wspomina, że Papieże zwykli byli w niektóre dni uroczyste, a między niemi w Wielki Czwartek, odbywać pewnego rodzaju sądy (generales quosdam processus) przeciw heretykom w ogóle. Odbywały się one w sposób następujący, według Ordo romanus z czasu Grzegorza X: „Hora sexta ipsius diei (Wielkiego Czwartku, o godzinie 12ej w południe) venit Papa cum tota curia, tum omnes episcopi cardinales in pluvialibus, presbyteri in casula, diaconi in dalmatica, subdiaconi in tunicellis, praelati omnes in pluvialibus coloris albi, et alii capellani, qui habent servire, in superpelliciis et ipse Dominus Papa cum pretioso pluviali et mitra cum auro, et ibi fit per Dominum Papam sermo. Quo finito Papa residet in faldistorio, et leguntur per capellanum excommunicationes et diaconus cardinalis exponit et sicut de quolibet processu. Quibus lectis et expositis veniunt multae candelae accensae, ex quibus ipse Papa tenet aliquas et quilibet cardinalis et praelatus tenet suam accensam, et in terram ponit extinguendo et dicendo: Praedictos omnes excommunicamus; et tunc campanae insimul sine ordine compulsantur.“ Wyrok takowy, odczytywany w Wielki Czwartek, był redagowany w formie bulli. Dawniej więc składał się tylko z klątwy przeciw heretykom; później kolejno dodawano klątwy przeciw rozbójnikom lądowym i morskim, przeciw tym, którzy nie dopuszczali zwierzchnikom duchownym wykonywać jurysdykcji kościelnej, którzy nakładali podatki na duchownych bez pozwolenia Papieży, pociągali duchownych przed sądy świeckie, dostarczali broń Saracenom i innym nieprzyjaciołom chrześcjaństwa, krzywdzili pielgrzymów, zabierali własność państwa kościelnego. Później Marcin V, Paweł II, Sykstus IV (Extravag. Et si dominici gregis) i inni Papieże bullę tę pomnażali nowemi dodatkami. Pius V (bulla Pastoralis romani Pont. vigilantia in Bullario magno t. II s. 189) ogłaszać ją kazał nietylko w Rzymie, lecz i po innych kościołach, a ostateczną formę nadał jej Urban VIII (1627 r. Bullarium mag. t. IV s. 118). Zwyczaj ogłaszania jej ustał dopiero za Klemensa XIV. Ob. Hist. polit. Blätter t. XXI s. 57.. Binterim, Denkwürdigkeiten der christ. kathol. Kirche, t. V cz. 1 s. 201. Pius IX bullą swą Apostolicae Sedis moderationi, wydaną pod dniem 12 Paźd. 1869 r., zmienił wiele kar duchownych w bulli Coenae Domini zawartych, tak, że odtąd znaczenie faktyczne i obowiązujące bulli Coenae Domini usta-