stwa wstrzemięźliwości. To, gdy się uorganizowało i spisało swe ustawy, na prośbę biskupa wrocławskiego, kard. Melchjora Diepenbrock, zostało potwierdzone, odpustami obdarzone i na bractwo zamienione przez Piusa IX w d. 28 Lipca 1851 r. Odtąd szybko szerzyć się poczęło po wszystkich częściach świata. Bractwo to przed kilkunastu laty i u nas było w niektórych parafjach zaprowadzone szczególnie w djecezji płockiej, ob. Pamiętnik relig. moral. z r. 1861. Innych jeszcze bractw wiele pożytecznie działało dla dobra Kościoła i społeczeństwa. Dziś z nich niektóre zaniechane, bo mniej odpowiadają potrzebom wieku; za to nowe, więcej stosowne do okoliczności, czasu, lub miejsca, powstają ciągle i rosną. Popęd jednoczenia się, tak powszechny obecnie w każdym kierunku działań ludzkich, nic dziwnego, że się objawia i na polu kościelnego życia, przeciwstawiając zepsuciu moralnemu, ześrodkowywanie sił zdrowych. Odmienny nieco rodzaj bractw stanowią filadelfje (ob.), a różne stowarzyszenia, albo towarzystwa, pod pewnemi względami również odnieśćby tu można. X. S. Ch.
Bradwardin Tomasz, słynny w XIV w. teolog, ur. w Hartfield, w hrabstwie Sussex, 1290 r. Studja odbywał na uniwersytecie oksfordzkim i odznaczał się zarówno wielką znajomością starożytnej filozoiji, jak i biegłością w matematyce. O zamiłowaniu jego do tej ostatniej świadczą liczne dzieła, jak De quadratura circuli; De geometria speculativa; De arithmetica speculativa et practica; De proportione velocitatum etc.; tablice astronomiczne, a mianowicie aequationes planetarum, conjunctiones et oppositiones luminarium nie były wydane na widok publiczny. Głównie wszakże niepospolita uczoność teologiczna, z powodu której otrzymał Bradwardin tytuł: „doctor profundus,“ zjednała mu głośne imię między spółczesnymi i godność professora teologji, a następnie kanclerza uniw. W 1335 r. król Edward III powołał go na swego spowiednika i doradcę duchownego. W tym ostatnim charakterze Bradwardin znajdował się przy królu, w czasie wojny z Francją, śmiało poskramiał gwałtowność jego charakteru i nadużycia rycerstwa, przez co nieraz udawało mu się wielkie nieszczęścia odwracać. W 1348 r., po śmierci arcybiskupa Stratforda, kapituła kanterburyjska obrała go arcybpem. Król wszakże, który pojmował dobrze, ile zawdzięczał radom i pomocy Bradwardina, wszelkich usiłowań dokładał, aby go przy sobie zatrzymać, i zabiegom Edwarda przypisać należy wyniesienie Ufforda na stolicę arcybiskupią w Kanterbury. Ufford wkrótce umarł i kapituła powtórnie obrała Bradwardina, który już nawet został konsekrowany w Awinjonie, lecz nagła śmierć (1349 r.) nie pozwoliła mu objąć katedry. Z teologicznych jego dzieł pierwsze miejsce zajmuje traktat De causa Dei contra Pelagium, et de virtute causarum, libri III, ad suos Mertonenses. Traktat ten został wydany przez Henryka Savilius w 1618 r., staraniem Jerz. Abbota, arcyb. kanterb. Autor zbija tu najprzód błędy arjanów, donatystów, sabelljanów i filozofów, którzy dążą do całkowitego przeniknięcia i zrozumienia Boga i dzieł jego; następnie naucza, że wszystko, od Boga biorąc swój początek, w dalszém swém istnieniu przez Boga też jest utrzymywane, że wola Boga jest najwyźszém wszech rzeczy prawem, zmian ani przeszkód niedopuszczającém i t. d. Dalej wyjaśnia, w jakiém znaczeniu Bóg dopuszcza grzech, a w jakiém nie dopusza[1]; przeciwko Pelagjuszowi dowodzi, że łaska jest nieodzownie po-
- ↑
Błąd w druku; powinno być – dopuszcza.
